'Kanserli köyün' hikayesi

BBC Arşivlerinde Türkiye programında bu hafta, BBC'nin 1981 yılında Kapadokya bölgesindeki akciğer kanseri vakalarıyla ilgili haberi var.

Prof. Dr. İzzettin Barış'ın kanser vakalarına, kayalardaki zeolit maddesinin neden olduğunu keşfi ve bunun bütün dünyada yankı uyandırması aktarılıyor.

Haberde özellikle, yıllar içinde mezotelyama (bir tür akciğer kanseri) nedeniye çok sayıda sakinini yitiren Karain köyünün hikayesi ele alınıyor.

Belgesel şöyle başlıyor: "Milyonlarca yıl önce bugünkü Türkiye'nin orta yerinde bulunan iki yanardağ patladı. Patlama sonrası bu kırsal alanda bir jeologun rüyalarını süsleyen bir görüntü oluştu. Yanardağlardan çıkan lav ve kül kütleleri, 2500 kilometrekareden daha geniş bir alana saçıldı. Türkiye'nin Kapadokya bölgesinde yumuşak volkanik kayalar, zamanla aşınarak olağanüstü bir manzara oluşturdu..."

Prof. Dr. Barış'ın, hastalığın nedenine dair yaptığı keşfin dünyada zeolitle ilgili çalışmalar açısında çok önemli olduğunun altı çiziliyor.

Karain köyü, 2014 yılından itibaren yeni yerine taşınmıştı. Köyden yüzlerce kişi mezotelyama nedeniyle hayatını yitirdi.

KÜÇÜK ÇOCUKLARDA PUDRA OLARAK KULLANIYORLAR

Mezotelyoma (Akciğer zarı kanseri) nedir ve neden oluşur?

Türk Göğüs Cerrahisi Derneğinin web sayfasında yer alan bilgiye göre; mezotelyoma, ülkemizde çok yaygın görülen bir hastalıktır. Dünyada görülme sıklığı 1 milyon kişide 1-2 iken ülkemizde yılda ortalama 500 kişiye yeni tanı konuluyor.

Hastalığın nedeni halk arasında beyaz toprak, çorak toprak, gök toprak, çelpek, höllük veya ceren toprağı gibi isimlerle bilinen asbestin bilinçsizce kullanımıdır. Asbest köylerde evleri badana yapmak için veya küçük çocuklarda pudra yerine kullanırlar, kimi bölgelerde ise bebekler höllük toprağı olarak bilinen ısıtılmış asbestle sarılır. Bu da bu bebeklerin mezotelyoma ve solunum rahatsızlıklarına yakalanmalarına yol açar. Asbest maruziyeti çeşitli meslek dallarında da görülür. İlginç olan bir nokta ise mezotelyomaya ait belirti ve bulguların asbest maruziyetinden sonra 20 ila 50 yıl içinde sonra ortaya çıkabilmesidir.

Mezotelyoma belirtileri nelerdir?

Mezotelyoma genellikle göğüs boşluğuna su birikmesi ile bulgu veren bir hastalık olup en sık rastlanan yakınmalar, ağrı ve ilerleyici nefes darlığıdır. Bunun yanı sıra hastalarda öksürük, ağızdan kan gelmesi, kilo kaybı, iştahsızlık, yorgunluk, halsizlik gibi bulgular da görülür.

Hastaya öncelikli olarak akciğer filmi ve tomografi çekilir, bunlarda birtakım tipik bulgular saptanabilse de kesin tanı için başvurulan standart yöntem biyopsidir. Öncelikle akciğerde biriken sıvıdan örnekler alınır ve inceleme için patolojiye gönderilir. Gelen sonuç ile tanı koyulamazsa akciğer zarı biyopsisi yapılır. Biyopsi iğne ile veya cerrahi yöntem ile yapılabilir. Hastaya aynı zamanda kanser yayılımını araştırmak amaçlı PET-CT, ultrasonografi, MR gibi tetkiklerde uygulanır.