Rejim yapanlar dikkat! Bu hastalığa yakalanabilirsiniz

İstanbul Yeni Yüzyıl Üniversitesi Tıp Fakültesi Gaziosmanpaşa Hastanesi İç Hastalıkları ve Hematoloji Uzmanı Doç. Dr. Alev Erikçikansızlık o tehlikelere şu sözlerle dikkat çekti.

Anemi (kansızlık) nedir? 

Anemi; yani halk arasında bilinen haliyle 'kansızlık' hemoglobin miktarının yaş ve cinsiyete göre Dünya Sağlık Örgütü tarafından kabul edilen kriterlerin altında kalmasıdır. Bu kriterler erişkin erkeklerde 13 g/dL, kadınlarda 12 g/dL'nin altı kabul edilir. En sık rastlanan anemi türleri demir eksikliğine bağlı anemi, vitamin B-12 eksikliği anemisi, folik asit eksikliğine bağlı anemidir. Türkiye'de en sık demir eksikliği anemisi görülür. 

Belirtileri nelerdir? 

Halsizlik, çabuk yorulma, uyku isteği, baş dönmesi olarak öne çıkan belirtilerdir. Ancak bunların yanında çarpıntı, nefes darlığı, hafıza problemleri, konsantrasyon bozuklukları, sıkıntı hali, üşüme, saç dökülmesi, tırnaklarda kolay kırılma, dil ve dudak kenarlarında inatçı geçmeyen yaraların varlığı da anemiyi hatırlatmalıdır. Özellikle saç dökülmesi, kansızlık oluşmasa bile demir depolarında azalmayla bile ortaya çıkabilmektedir. Toprak, kil, kahve telvesi ve buz yeme gibi belirtilerle ortaya çıkan 'Pica' durumu da ortaya çıkabilmektedir. 

SAĞLIKLI BESLENME ÖNEMLİ 

 Anemiye neler sebep olur? 

Anemi üç ana nedenden kaynaklanmaktadır: 1- Sağlıklı ve dengeli beslenilmemesi sonucu gereksinim duyulan maddeler yeterli oranda alınamayıp yeterli miktarda kanın yapılamamasıdır. 2- Kan yıkımındaki artış. İnsan vücudunda alyuvarların yaklaşık olarak günde 250 milyonu dalakta parçalanarak yok olur. Her gün yok edilen alyuvarlar sayısı kadar yeni alyuvarlar üretilerek dolaşıma verilir. Ömrü yaklaşık olarak 120 gün olan bir alyuvar öldüğü zaman onun içinde olan demir yeni bir alyuvar yapımı için kullanılır. Kan yapımı için gereken hormon azsa, element ve vitaminler yeterli değilse, yıkım-yapım dengesi bozulur ve böylelikle anemi oluşur. 3- Kan kayıpları. Yetersiz demir alınması; normal beslenme sırasında gıdalar yoluyla alınan demirin yetersizliğinde görülür. 

 Kansızlık sorunu kimlerde daha sık görülür? 

Sosyo-ekonomik düzeyi düşük toplumlarda, beslenme alışkanlıkları yanlış olan insanlarda daha sık görülmektedir. Erişkinlerde vejetaryenlik, yanlış uygulanan zayıflama rejimleri ve yeme bozuklukları da kansızlığa neden olabilir. Ayrıca adet kanamasının fazlalığı da kansızlığa yol açabilir. Doğumla ilgili nedenler; sık doğumlar, çoğul gebelikler, annenin iki yıldan sık aralıklarla veya dörtten fazla sayıda doğum yapması gibi durumlar kansızlığa neden olabilir. Ülser kanamaları, kadınlarda adet kanamaları gibi kan kayıpları, parazit enfeksiyonları, özellikle bebeklerin ilk yaşı ve ergenlik dönemi gibi hızlı büyüme dönemlerinde vücudun demire olan ihtiyacı artar ve artan bu ihtiyacın tek başına besinlerden karşılanamadığı durumlarda kansızlık görülebilir. Demir emiliminin bozulduğu durumlar; uzun süren ishaller, kronik enfeksiyonlar, sindirim sisteminde bozukluklar vücuda alınan demirin emilimini bozarak kansızlığa neden olabilir. Kurşun zehirlenmesi; özellikle yoğun araç trafiğinin yaşandığı kent merkezleri başta olmak üzere akaryakıttaki kurşunun havaya karışması ile oluşan kurşun zehirlenmeleri de kansızlığa neden olabilir. 

Anemi, genetik geçişli bir hastalık mıdır? 

Bazı tipleri evet. Yukarıda anlattığımız anemi tipleri edinsel dediğimiz sonradan kazanılmış anemilerdir. Bir de bizim konjenital yani doğuştan gelen anemi tiplerimiz vardır. Bunların başında halk arasında Akdeniz anemisi olarak bilinen talasemiler gelir. Ülkemiz bir Akdeniz ülkesi. Bu nedenle talasemiler sıkça görülmektedir. Özellikle akraba evliliklerinin sık olduğu kapalı topluluklarda bu oran artmaktadır. Hastalık anne veya babadan kalıtsal olarak çocuklara geçer. Anne veya babadan birinde genetik bozukluk varsa çocuklarının bir kısmında talasemi taşıyıcılığı (talasemi minör) gelişir. Genellikle önemli bir şikayete neden olmadığından çoğu zaman tesadüfen yapılan kan sayımında ya da anne babası talasemi taşıyıcısı olanlarda yapılan taramalarda tespit edilir. Talasemi minör; hafif kansızlık ve buna bağlı hafif halsizlik, çabuk yorulma gibi şikayetlere neden olabilir. Kan sayımında şüphelenildiğinde, yapılacak bir hemoglobin elektroforezi ile tanı konur. Talasemi minör ciddi bir kan hastalığına dönüşmez. Ancak iki husus önem arz eder. Evlenecek kadın ve erkeğin her ikisi de taşıyıcı ise çocukta talasemi majör denen ciddi kan hastalığı gelişebilmektedir. Bu durumlarda genetik danışmanlık önerilir. Yine talasemi minörlü hastaların tablosu demir eksikliğine benzediğinden, bu hastalara gereksiz yere demir tedavisi verilebilir. Halbuki bu durumda sadece folik asit denen vitaminin takviyesi yeterli olmaktadır. 

KİMLER DAHA FAZLA ANEMİ RİSKİ ALTINDADIR?

Çağındaki kadınlar risk altındadır. Bunun da en önemli nedeni yerine tam konulamayan jinekolojik kayıplardır. 

Erken evlilikler, sık yapılan doğumlar, düşükler, uzun emzirme dönemi ve bu kayıpları diyetle yerine koyamamak genç kadınlardaki en önemli demir eksikliği anemisi nedenlerinin başında gelir. 

Bebekler ve çocuklarda, hızlı bir büyüme temposu olduğundan gelişmenin sağlıklı sürdürebilmesi için demire daha fazla ihtiyaç vardır. Ancak besinlerle alınan demir tek başına bu ihtiyacı karşılamakta yeterli olmadığından dışarıdan demir takviyesi gerekebilir. 
 Genç kızlık döneminde de yine hızlı büyüme ve aylık adet kanamaları nedeniyle demire olan gereksinim fazladır. 
 Kronik alkol kullanımı, ağrı kesici ilaçların sürekli kullanılması ve düzensiz beslenme de kansızlık riskini artırır. 
 Düşük sosyo-ekonomik düzeyde olanlar, vejetaryenler (et yemeden besleneler), ülser, paraziter hastalık gibi kronik hastalıkları olanlarda kansızlık sıkça görülür. 

MİDE TARAMASI YAPIYORUZ 

 Şunun altını özellikle çizmek gerekir; anemi bir hastalık değil bir sonuçtur. Nedenin mutlaka ortaya konarak çözümlenmesi gerekir. Jinekolojik kayıplar çoksa bunun ortadan kaldırılması, alım azsa alımın gerek diyet, gerek ilaçla desteklenmesi önem arz eder. 
Yine gözardı edilmemesi gereken bir nokta da gastrointestinal sistem kaynaklı kayıplardır. Beslenme bozuklukları nedeni ile halkımızda konstipasyon denen kabızlık da sıkça gözlenir. Bu durum hemoroid oluşumunu tetiklemekte ve hastalar farkına bile varmadan kronik kan kayıplarına yol açabilmektedir. 

Kanser günümüz insanının korkulu rüyalarından biri. Artık maalesef ileri yaşlarda görülür dediğimiz pek çok kanser türü genç yaşlarda görülebilmekte. Bu nedenle özellikle demir eksikliği anemisi olan hastalarımıza endoskopik olarak mide-bağırsak taraması yaptırmaktayız.