Tarihin içinden pantolon

Dikkat ettiyseniz son yıllarda caddelerimiz kısa pantolon giyenlerin istilasına uğradı. Sanki dolaştıkları yer cadde sokak değil de plaj. Ben bunun psikolojisini çözemedim. Kafa yordum ama hepsi o kadar.  Meğer tarihin eski dönemlerinde pantolon giymek kimi ülkelerde yasakmış. Bir de pantolonun isim babasının 4. yüzyılda öldürülen Hıristiyan hekim Aziz Pantoleoneymiş.
Aziz Pantaleone’nin asıl adının “Pan-leone”, yani “katıksız aslan” anlamına geldiğini, pantolon imajıyla ilişkisinin ise İtalyan folklorundaki Panteolone adlı soytarıya dayandırılıyor. Şalvar misali bol pantolonlarıyla Avrupa’yı gezen bu kişi pantolonu oyunlarıyla yaymıştır deniyor.
Fransızlar “pantolon”, İngilizler “pantaloon” ya da “pants”, Ruslar “pantalony” diye kelimelere dökmüşler bu eşyayı.
 Aslında pantolon, peştamal ya da çorap olarak kullanılan dolak ve uzun donun evrimiyle ortaya çıkmıştır. Batılı bir kıyafet gibi görünse de Kudret Emiroğlu (gündelik yaşamımızın tarihi) İran coğrafyasında ortaya çıktığını belirtir. Hatta pantolon giyenlerin (darlığı sebebiyle) Antik Yunan ve Romalılarca küçümsendiği bile bilinmektedir. Öyle ki, 397 yılında İmparator  Honorius, Roma’da pantolon giyilmesini saygısızlık addedip yasaklamış.
Gelin görün ki pantolon tüm bu engellemelere rağmen modernizmle şekillenen Batı’nın temel sembollerinden biri olacaktır. Nasıl mı? Pantolonun modern kodlara büründürülmesiyle elbette. Bu da dar giyinmenin erkeklik sembolü olarak pazarlanmasıyla sağlanmıştır.
Özellikle 18. ve 19. yüzyıllarda tamamen erkeklikle bağdaştırıldığından kadınlar tarafından giyilmeyen pantolonu Avrupa kadını ancak 19. yüzyılda kendisine yakıştırdı. Bu gelişme 1851’de feminist kadınların öncülüğünde pantolona benzeyen ve “Bloomer” giysisi olarak adlandırılan “Türk şalvar” ını içlik olarak kullanmalarıyla başladı.
Türkler eski çağlar boyunca at üstünde hareket eden göçebe bir toplum olduğu için şalvar biçiminde bol pantolonlar hem kadınlar, hem de erkekler tarafından giyilirdi. Bu kadim tanışıklıktan olsa gerek, Türklerin pantolonla macerası birçok farklı isim ve formları barındırır: Reşat Ekrem Koçu’nun Türk Giyim Kuşamı ve Süsleme Sözlüğü’nden Anadolu’da pantolondan evvel sıkma, çakşır, potur, şalvar ve zıpka gibi isimlerde türlü kıyafetler giyildiğini öğreniyoruz. Üstat Koçu, çakşır için” zamanı mızda,çeşidinin adı ne olursa olsun erkek esvabının iç donu üstüne giyilen parça” diyerek cemiyetimize pantolonun II.Mahmud zamanında girdiğini not eder.
Derin Tarih sayı 31. Ekim 20014.