Yıpranma payı nedir, kimleri kapsar? Hangi meslekler erken emeklilik hakkı kazanıyor? Sosyal Güvenlik Uzmanı İsa Karakaş tüm detayları anlattı.
Bazı mesleklerin riskli ve yıpratıcı doğası nedeniyle çalışanlara “yıpranma payı” (resmî adıyla Fiilî Hizmet Süresi Zammı - FHSZ) uygulanıyor. Bu sayede çalışanlar, daha erken emekli olabiliyor.
YIPRANMA PAYI NEDİR?
Yıpranma payı, belirli mesleklerde çalışan kişilere verilen ilave hizmet süresidir. Bu ek süre, hem prim gün sayısına eklenir hem de emeklilik yaşından indirim sağlar.
SGK HANGİ MESLEKLERE YIPRANMA HAKKI VERİYOR?
SGK’ya göre yıpranma hakkı verilen mesleklerin sayısı 20’yi geçti. Son olarak sağlık çalışanları da bu kapsama alındı. Ayrıca:
Madenciler
Asker ve polisler
Basın çalışanları
Cezaevi personeli
Radyasyonla çalışan sağlıkçılar
gibi mesleklerde çalışanlar erken emeklilik avantajı elde ediyor.
PRİMLERE VE YAŞA NASIL ETKİ EDİYOR?
SGK uygulamasına göre:
Prim günleri artırılıyor
Emeklilik yaşı düşürülüyor
Emeklilik ikramiyesi hesaplamasında avantaj sağlanıyor
FHSZ SÜRESİ NASIL HESAPLANIR?
SGK Başmüfettişi İsa Karakaş’ın verdiği bilgiye göre:
Eğer 60 gün ekleniyorsa: FHSZ günü x 60 / 360
Eğer 90 gün ekleniyorsa: FHSZ günü x 90 / 360
Eğer 180 gün ekleniyorsa: FHSZ günü x 180 / 360
Bu süreler, prim gününe eklenir ve en fazla 5 yıla kadar çıkabilir.
YIPRANMA PAYI HANGİ SİGORTA KOLLARINDA GEÇERLİ?
Uygulama, hem eski hem yeni sistemde geçerlidir:
SSK (4/1-a)
Bağ-Kur (4/1-b)
Emekli Sandığı (4/1-c)
2008’den önce “itibari hizmet” olarak bilinen yıpranma hakları, yeni dönemde FHSZ adı altında devam ediyor.
2008 ÖNCESİ DÖNEMDE NE DEĞİŞTİ?
Karakaş’a göre, 2008’den önce yıpranma süresi sigortalılık süresine eklenebiliyordu. Ancak yeni yasayla bu sadece prim günü avantajı sağlıyor, sigortalılık süresine eklenmiyor.
YIPRANMA PAYINDA YAŞTAN DÜŞÜLEN SÜRE NE KADAR?
Verilen ilave sürenin en fazla 3 yılı, emeklilik yaşından düşülebiliyor.
Bu süreler için ayrıca emekli ikramiyesi de ödeniyor.
ENGELLİ ÇOCUĞU OLANLAR İÇİN ÖZEL AVANTAJ
Ağır engelli çocuğu olan kadın sigortalıların:
Prim ödeme gün sayısının dörtte biri,
Toplam prim gününe ekleniyor.
Bu da erken emeklilik açısından ek avantaj sağlıyor.