Çin'den ABD'ye tepki: Uluslararası gerilimi körükler

ABD Başkanı Joe Biden'ın Asya-Pasifik ziyaretinde Quad güvenlik paktı zirvesi düzenlemesi ve 13 ülkeyle Hint-Pasifik Ekonomik Çerçevesi'ni başlatmasının ardından, Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi bölge turuna çıktı. Wang'dan önce temasları sırasında ele alacağı ekonomik ve güvenlik işbirliği anlaşması taslağı bu ülkelere vardı. Ve taslak belge AFP, The New York Times, The Guardian gibi medya kuruluşlarına sızdı.

Pasifik'teki 10 küçük ada ülkesiyle yapılması planlanan taslak anlaşma, 'Kapsamlı kalkınma vizyonu' başlığını taşıyor ve milyonlarca dolarlık Çin yardımı, Çin'in devasa pazarına daha fazla erişim, Çin'le güvenlik işbirliğinin geliştirilmesini teklif ediyor. Çin'in polislik, denizcilik işbirliği, veri paylaşımı ve siber güvenlikteki rolünü genişletmeyi öngören taslak anlaşma, Pekin'in yerel polis güçlerini eğitmesi, 2 binden fazla işçi ve genç diplomat için burs sağlaması gibi unsurlar içeriyor.

Pekin'in sözkonusu 10 ülkenin kabul etmesini istediği ortak bildiri gibi görünen taslak belge, Çin'in nasıl dost kazanmaya ve Asya'daki jeopolitik rekabette uzun süredir stratejik rol oynayan ada zincirlerine daha fazla erişim sağlamaya çalıştığını gözler önüne seriyor.

Wang'ın gelecek hafta Fiji'de bölgesel liderlerle düzenleyeceği toplantıda enine boyuna masaya yatırılacak taslak belgenin ilgili ülkelerden onay alıp almayacağı netleşecek.

Geçen ayki Çin-Solomon güvenlik anlaşmasını 'Adaların Çin'in askeri üssüne dönüşeceği' gerekçesiyle protesto eden ülkeler, 10 ada ülkesiyle anlaşma taslağına da tepki gösterdi. Biden yönetiminden 'Çin'le şaibeli ve muğlak anlaşmalar yapılmaması' uyarısı geldi. ABD Dışişleri Sözcüsü Ned Price, Çin'le anlaşmaların 'aceleye getirilen, şeffaf olmayan bir süreçte müzakere edilebileceği' endişesinden söz etti.

Solomon'a atıfla "Çok az bölgesel istişare ile yürütülen bu son güvenlik anlaşmaları, ABD'nin yanısıra Hint-Pasifik bölgesi genelinde kamuoyunda endişe uyandırdı" diyen Price, "Çin Halk Cumhuriyeti'nden güvenlik güçleri ile onların yöntemlerini ithal etmenin, herhangi bir Pasifik Adası ülkesine yardımcı olacağına inanmıyoruz" vurgusunu yaptı. Anlaşmanın 'Pekin'in iç güvenlik aygıtını Pasifik'e genişletmesi konusundaki endişeleri artırabileceği ve hem bölgesel hem de uluslararası gerilimleri körükleyebileceğini' söyledi.

"Bence bu, göreve geldiğimizden beri bölgeyle sürdürdüğümüz sürekli ilişkiye Çin Halk Cumhuriyeti'nin tepkisinin yansıması olabilir. Elbette Başkan Biden'ın Japonya ve Güney Kore'ye yaptığı ziyaret bunun sadece son unsuruydu" değerlendirmesini yapan Price, Biden'ın Tokyo'da düzenlediği ABD-Avustralya-Japonya-Hindistan arasındaki Quad zirvesinde Pekin'in Pasifik bölgesindeki artan nüfuzunun ele alındığını belirtti.

ABD'li diplomat, tüm bu sözlerinin üzerine "Aynı zamanda, bölge ülkelerinin halklarının çıkarları doğrultusunda egemen kararlar alma kabiliyetine saygı duyuyoruz" iddiasında bulundu.

Avustralya'da özellikle ülkeye 2 bin kilometreden daha yakın mesafedeki Solomon'la anlaşma yapması üzerinden 'Çin endişesini' başlıca kampanya meselesi haline getirerek başbakan seçilen İşçi Partili Anthony Albanese, Canberra'nın basına sızan taslak anlaşmaya 'karşılık vermesi gerektiğinin' altını çizdi. Albanese, Pasifik'teki güvenlik ve altyapı harcamalarını 350 milyon dolar artırma sözü verdi.

Dün Solomon Adaları, Kiribati, Samoa, Fiji, Tonga, Vanuatu, Papua Yeni Gine, Timor-Leste turuna çıkan ve Mikronezya ile de sanal temasta bulunacak olan Çin Dışişleri Bakanı, gelecek hafta Fiji'de Çin-Pasifik Adaları Ülkeleri Dışişleri Bakanları Toplantısı'na eşbaşkanlık yapacak.

İlk durağı Honiara'da gazetecilere konuşan Wang, 'Çin'in Solomon Adaları'nda askeri üs inşa etmek için gibi bir niyetinin kesinlikle olmadığını' tekrarladı. Sızdırılmış taslağı Çin deniz kuvvetlerinin konuşlanmasına izin veren, nihai hali ise kamuoyuna açıklanmayan anlaşma için 'hilesi, gizlisi saklısı olmayan, dürüst ve bütünlüklü' ifadelerini kullanan Çin Dışişleri Bakanı, "Kimseye dayatılmıyor ve herhangi bir üçüncü taraf hedef alınmıyor. Askeri üs kurmak gibi bir niyetimiz de yok" diyerek ekledi:

"Çin'in Pasifik ada ülkeleriyle işbirliği hiçbir ülkeyi hedef almıyor, dolayısıyla başka hiçbir ülke tarafından müdahale edilmemeli veya kesintiye uğratılmamalı."

Wang, önceki Avustralya hükümetinin Pasifik ada ülkelerinin tamamını 'Avustralya'nın arka bahçesi' diye nitelemesine atıfla "Kimsenin arka bahçesi değiller. Başkalarının takipçiliğinden ibaret olmayıp kendi seçimlerini yapmak hakkına sahipler" vurgusunu yaptı.