Dünden bugüne first leydilerin değişimi

Geçmişten günümüze ABD başkanlarının eşlerinin portrelerinin yer aldığı bir sanat sergisi, 19'uncu yüzyılın başlarında, "karma bir insan topluluğunda Başkanın yanında bir hostes gibi bulunma" zorunluluğundan doğan "First Leydi"lik rolünün, cinsiyetçiliğe rağmen zamanla ABD toplum ve siyaset yapısında nasıl şekillendiğini gözler önüne serdi.
ABD'nin başkenti Washington DC'deki National Portrait Gallery'de yer alan "Every Eye Is On Me" (Her Göz Benim Üzerimde) sergisinin küratörü Gwendolyn DuBois Shaw, serginin kadın haklarının gelişimiyle de bağlantılı olarak first leydilerin değişen rollerine ve ABD tarihinde "yer verilmeyen" özelliklerine odaklandığını söyledi.

Washington mutsuzdu

Sergide yer alan ABD'nin ilk başkanı George Washington'ın eşi Martha Washington'dan son başkan Donald Trump'ın eşi Melania Trump'a kadar pek çok first leydinin portresinin kendi dönemlerindeki rollerine olan yaklaşımlarını yansıttığı belirtildi. Sergi küratörü Shaw, first leydiliğin 1902 yılında başkanlık binası Beyaz Saray'da ofis kuran ve halkın beklentisini karşılamak için ekiple birlikte sosyal sekreter tutan Edith Roosevelt öncesinde karmaşık bir rol olduğunu aktardı. Shaw, "Birçok first leydi, bu maaşsız ve seçilmemiş rolün sınırları içinde olağanüstü işler başardıysa da, birçoğu güçlerini ve şöhretlerini nasıl kullanacaklarından emin değildi. First leydilerden Marth Washington'un bile portresinden bulunduğu pozisyonla karmaşık bir ilişkisi olduğu anlaşılıyor. Martha Washington first leydilik rolünü üstlendiği için çok mutsuzdu, çünkü bu rol onu sosyal olarak sınırlandırıyordu" dedi.

'Eleanor Roosevelt kutuplaştırıcı bir figür olarak görüldü'

Serginin küratörü Shaw, first leydilerin görüşlerini dile getirmesi gerekip gerekmediği sorusunun ABD'de yıllar boyunca yankılandığına dikkat çekti. Shaw, "Örneğin 1933'ten 1945'e kadar first leydi olan Eleanor Roosevelt'in bir gazete köşesi, haftalık bir radyo konuşması vardı ve yaşamı boyunca 40'tan fazla kitap yayımlamıştı. Çocuk felci nedeniyle tekerlekli sandalyede olan eşi Roosevelt'in gidemediği yerleri ziyaret etmişti. Ama genellikle eşinden daha radikal siyasi görüşler ifade ettiği için toplumu kutuplaştırıcı bir figür olarak görüldü" dedi. Sergide Roosevelt'in teatral bir kadın kahraman gibi aydınlatıldığı ve sembolik olarak kalem tuttuğu portresinin bu yönlerini yansıttığı ifade edildi.

Toplumsal rolleri giderek arttı

Sergideki tüm portrelerin, söz konusu başkan eşlerinin first leydiliğe yaklaşımlarını gösterdiklerini vurgulayan küratör Shaw, Jacqueline Kennedy'nin "Time" dergisinin kapağında yer alan portresinde, siyasi bir ünlü olarak rolün giderek artan önemini ifade ettiğini söyledi. Betty Ford'un 1974 - 1977 yılları arasındaki first leydilik döneminde meme kanseri ve mastektomi gibi birçok tabu meseleden açıkça bahsettiğine dikkat çekildi. Beyaz Saray'dan ayrıldıktan sonra reçeteli ağrı kesiciler ile alkole olan bağımlılığından bahseden ve ardından Betty Ford Kliniği'ni kuran Ford'un bağımlılığın tedavi edilebilir, utanç verici olmayan bir hastalık olarak görülmesi için ulusal bir kabul başlattığı ve bir dönüm noktası olduğu belirtildi.

'Cinsiyete dayalı iktidar bölüşümü'

ABD'de 250 yıldan fazla bir süredir first leydiliğin tam olarak ne olması gerektiğine dair tartışmalar devam ediyor. Aslında first leydilik rolünün, erkek başkanların yanında cinsiyete dayalı bir iktidar paylaşımı olduğu varsayılıyor. ABD'nin ilk first leydilerinin genellikle çok hırslı olduğuna dikkat çeken sergi küratörü Gwendolyn DuBois Shaw, "Bu kadınların birçoğunun eşleri olan başkanlardan daha zeki olduklarını anlayınca çok şaşırdım. Ancak first ladyler, ikincil konumları nedeniyle kendilerini gitmek istedikleri yere götürebilecek bir adamın arkasında bulunmak zorunda kaldılar" dedi. Shaw, siyasetle ilgilenmesine rağmen first leydilerden Mary Lincoln'ün sürekli cinsiyetçilik ayrımıyla engellendiğini ve bu nedenle "zor bir kadın" diye ünlendiğini belirtti.

'HIllary Clinton rolünü çok iyi oynadı'

Son dönemdeki first leydilerin kendi imajlarını yaratma şansı olduğunu söyleyen küratör Shaw, Dışişleri Bakanlığı yapan ve ABD Başkanlığı'na da aday olan first leydi Hillary Clinton'ın sergideki profiliyle sakin ve muhteşem görünen ilk kişi olduğunu ifade etti. Shaw, "Hillary Clinton first leydi rolünü çok iyi oynadı. Ancak ona yönelik düşmanlığın çoğu, cinsiyetçi güçlerin istediği şekilde first leydi rolünü üstlenmediğinde başladı" dedi. Sergide yer alan Michelle Obama'nın portresinde ise Afrika kökenli Amerikalı kapitone geleneklerinde yaygın olarak bulunan desenlerle onaylanmanın gücünü yansıtması dikkat çekti. Son first leydi Melania Trump'ın portresinde çok açık ve net olduğunu vurgulayan kuratör, "Melania Trump'ın son dört yılda neredeyse hiç konuşmaması göz önüne alındığında, first leydiliğe nasıl baktığını gösteriyor" dedi.

Perde arkasında patrondu!

ABD'nin başkan eşlerinin bulunduğu serginin küratörü Shaw, 1945'ten 1953'e kadar first leydi olan Bess Truman'ın "Bir kadının kamusal rolünün, kocasının yanında oturmak" olduğuna inandığını söylediğini hatırlattı. Oysa ki perde arkasında Bess Truman "Patron" lakaplıydı ve Başkan Truman'ın birçok konuşmasını yazmıştı. Öte yandan first leydilerden Eleanor Roosevelt, eşinin görev süresi boyunca, iş gücüne katılan pek çok kadının hayatının çarpıcı biçimde değiştiği yılları temsil ederken, Mamie Eisenhower'ın portresinin ise giyim tarzı ve duruşuyla iş gücü ile güçlendirilmiş kadınlara karşı bir tür gerici panzehir olduğu belirtildi. 1953 - 1961 yılları arasındaki first leydi Eisenhower'ın portresinde bile "ev kadını ve orta sınıf beyaz kadınları"nın modellendiği, hükümet politikasında "kadınları mutfağa geri getirmenin bir yolu" olarak görüldüğü anlaşılıyor.

Jill Biden geleneksel bir first leydi olmayacak

ABD'de 3 Kasım seçimlerinde yeni başkan seçilen Joe Biden'ın eşi Jill Biden, 20 Ocak'ta resmi olarak first leydiliğe başlamasının ardından tam zamanlı ve maaşlı olarak yaptığı ingilizce profesörlüğünü bırakmayacağını duyurarak "geleneksel değerleri" yıktı. First leydi olan kişinin kariyerini bırakması gerektiği görüşü nedeniyle şu ana kadar tüm first leydiler asıl mesleklerini bir kenara bırakmıştı. Bu nedenle eleştiri yağmuruna tutulmasına ve ülkenin şu andaki en "güçlü" adamıyla evli olmasına rağmen Jill Biden, modern bir eş, anne veya first leydi olmanın kendi mesleki tutkularını veya başarılarını azaltmak anlamına gelmeyeceği mesajını veriyor.