Kült kavramı nedir?

Türkçe, tarih boyunca birçok uygarlık ile kurulan ilişkiler sonucunda zenginleşmiş bir dildir. Bu nedenle günlük hayatta karşınıza çıkan bazı kelimelerin anlamını bilmemeniz normaldir. Kült kelimesi de çoğu insanın aşina olmadığı, daha çok popüler kültürde kullanılan bir kelimedir.

Kült Nedir?

Son yıllarda popüler kültürün bir parçası haline gelen kült kelimesi, kültür alanında birçok anlam taşır. Özellikle küçük bir zümre tarafından büyük ilgi gören ve sonrasında klasikleşen bir filmin anlatımı ya da tanıtımı için tercih edilir. Net olarak bir tanıma sahip değildir ve farklı anlamlarda kullanılabilir. Bazı kaynaklara göre kelimenin Türk diline Latinceden geçtiği, bazılarına göre ise Fransızcadan geçtiği söylenir. Değerli eserlerin tanıtımında da bu kelimeye rastlamak mümkündür. Sanat değeri yüksek her eser için kült ifadesi kullanılabilir. Esasında kelimenin anlamları incelendiğinde, anlamı dışında kullanıldığı söylenebilir.

Kült Ne Demektir?

Kült kelimesinin anlamlarından biri de dindir. Din ve sosyoloji alanında, bu bilim ile uğraşan ve bu bilim alanında inançlara ve ibadetlere sahip kişilerin oluşturduğu topluluklara verilen bir isimdir. Modern anlamına bakıldığında küçük ve yeni sayılabilecek dini hareketlere inanan topluluklar için de kullanılır. Her ne kadar dini bir anlama sahip ve dini hareketler için kullanılır olsa da dini ögeler içerme zorunluluğu yoktur. Kült kelimesi, son zamanlarda günlük hayatta negatif bir ifadeyi vurgulamak için de kullanılır. Kült kelimesinin tarihine bakıldığında dini inanışlar ile alakalı bir anlam taşıdığı görülür. Bu anlama göre kült ifadesi, dini inançlardan kaynaklanan ve bu inançlar sonucunda kutsal olarak kabul edilen değerleri ifade etmekte kullanılır. Buna göre eski zamanlarda kullanılan bazı objeler kült olarak adlandırılır. Çünkü bu objelerin insanları koruduğuna inanılır. Aynı zamanda bu objelerin Tanrı tarafından insanlara sunulan değerli varlıklar olduğu savunulur. Bu objelerin taşıdığı kutsallık ifadesi, onları çok değerli kılar. Günümüzde çok değerli olan sanat eserlerinin kült ifadesine sahip olmasının nedeni budur.

Kült Sanat Eserleri Nelerdir?

Kült kelimesinin anlamı yıllar boyu bir tartışma konusu olarak günümüze kadar ulaşmıştır. Net bir tanımının olmaması, anlamına dair birçok yorum yapılmasına yol açar. Kült, 1900'lü yıllarda sosyolojik çalışmalara konu olan bir kelimedir. Bazı gruplar bu kelimeyi aşağılayıcı bir ifade olarak kullanır. Ancak çoğunlukla çeşitli sanat eserlerinin değerini vurgulamak amacıyla kullanılması ile bilinir. Popüler kültürde bu kelime daha çok filmleri tanımlamak için kullanılır. En geniş tanımıyla kült filmler, zamanında küçük bir grup tarafından izlenip beğenilen, zamanla bu kitleyi genişleterek günümüze kadar ulaştıran sanat filmleri için kullanılan bir tabirdir. Kült filmler, çoğunlukla alışılmışın dışında konuları işleyen, kusurlu ve olağan dışı olarak nitelendirilir. Kült filmlerin sinemada iyi ya da başarısız olması önemli değildir. Özellikle klasik filmler, kült filmler olarak kategorilendirilebilir. Ancak her klasik film, kült filmi kategorisine girmez. Genellikle az sayıda ve sadık bir kitleye sahip olan filmler için de bu kavram kullanılır. Ancak her zaman küçük bir kitleye hitap etmez. Kültleşmiş filmlere örnek olarak; Amelie, Old Boy, Fight Club, Matrix, Kill Bill, Pulp Fiction gibi filmler verilebilir.

Türk Edebiyatında Kült Olarak Değerlendirilen Eserler

Dünya çapında belirli kitlelere hitap eden ve zamanla bu kitleyi genişleterek kült olmuş birçok eser mevcuttur. Bunun yanında Türk sineması ve Türk edebiyatında da kült olmayı başaran pek çok eser vardır. Bir eserin kült olması için iyi ya da kötü olması yeterli bir nitelik değildir. Buna en büyük örnek tüm zamanların en kötü yönetmen sıfatına sahip olan Ed Wood'un filmleri gösterilebilir. Ed Wood'un neredeyse tüm filmleri kült mertebesine layık görülmüştür. Türk sineması da bu yolda birçok esere sahiptir. Bu eserlerden bazıları çarpıcı ve ezber bozan nitelikte olsa da bu değeri almaya hak kazanmıştır. Bazı eserler genellikle dünya çapında bilinen eserler de olsa Türkçe versiyonları ile kültleşmeye layık görülür. Türk sinemasında kült kavramına sahip olan filmlerden örnekler verecek olursak; Drakula İstanbul'da, Üç Dev Adam, Şeytan, Dünyayı Kurtaran Adam bu örneklerden bazılarıdır. Filmlerin dışında Türk edebiyatında da kült olmuş birçok eser vardır. Kürk Mantolu Madonna, Aşk-ı Memnu, Çalıkuşu, Tutunamayanlar gibi birçok eser kült olarak tanımlanır.

Kült Kavramı Hakkında Bilinmeyenler

Popüler kültürde birçok tanıma sahip olan kült kavramı, birçok alanda çalışmalarını sürdüren bilim insanları arasında tartışma konusu olan bir kavramdır. Dini alanda "yeni inançlara ve uygulamalara sahip sosyal bir grup" veya "yerel özellikler taşıyan dini törenler" anlamına gelir. Aynı zamanda 1800'lü yıllardan sonra ortaya çıkan dinler için yeni bir dini hareket terimi olarak da kullanılır. Bu dinlerin çoğu kült olarak bilinir. Kültler belirli kategorilere ayrılarak değerlendirilebilir. Örneğin; siyasi kültler, kıyamet kültleri gibi sıralanabilir. Ancak inanç konusu her zaman net olmayan bir konudur. Böylesine belirsizlik içeren konular için kullanılan kült kavramının da bu nedenle net bir tanımı yoktur. Net tanımı olmayan kavramlar her zaman tartışma konusu haline gelir.