Dizde ağrı ve şişkinliğe dikkat! Menisküs olabilir...

Femur kondilleri ve tibia platosu arasında bulunan dairesel kama şekilli fibro-kartilajinöz 2 adet yapıda olan menisküs; temel olarak su ve tip 1 kollajen liflerinden oluşuyor.

MENİSKÜS NE İŞE YARAR?

Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzmanı Doç. Dr. Ahmet İnanır diz eklemi üzerinde oluşan yüklenmelere ve darbelere karşı direnç sağlayan meniküsün, aynı zamanda yükü dağıtmak ve stabilizasyon sağlamakla görevli olduğunu belirtiyor ve diğer görevlerini şu şekilde açıklıyor:

"Menisküsler eklem kıkırdağının kayganlığından, beslenmesinden ve propriyosepsiyonundan da sorumludur. Propriyosepsiyon; eklemlerin, uzuvların, bağların, beyin tarafından algılanıp, bu bölgelerin en güvenli konumda tutulacağı yanıtların oluşturulması süreci anlamına gelir ve proprioseptif süreç derin duyular tarafından yönetilir. Aksiyel yüklenmeyi karşılayan çevresel lifler ile bu lifleri bir arada tutan ve dikey ayrışmalarını engelleyen radiyal lifler bulunur. Bu bilgi çok önem arz eder."

MENİSKÜS BELİRTİLERİ NELERDİR?

Diz ağrısının birçok nedeni arasında menisküs yaralanmaları çok önemli rol oynadığını belirten Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzmanı Doç. Dr. Ahmet İnanır, menisküs belirtilerini şu şekilde sıralıyor:

Diz ağrısı ile birlikte, şişlik, hareket kısıtlılığı, takılma, klick sesi, kilitlenme hatta boşalma hatta yürümede ve dengede bozulmalar bile görülebilir.

Ana dokudan ayrılan yırtıklar, eklem arasında yer değiştirerek kilitlenmeye neden olur.

Hasta iç ve dış eklem çizgisi hattında hassasiyet ve ağrı hisseder.

Özellikle diz dizi doğrultma hareketinde kayıp ve takılma saptanır.

Sıklıkla sporcularda görüldüğü için bir sporcu hastalığı olarak bilinse de ani dönme hareketleri ve aşırı yüklenme başta olmak üzere, diz travmaları ile ve yaşlanmanın bir sonucu olarak da ortaya çıkan menisküs, aslında ev hanımlarında da çok sık görülür.

MENİSKÜS NASIL ANLAŞILIR, TANI NASIL KONULUR?

Menisküs yırtıklarında, muayene ve manyetik rezonans (MR) görüntüleme ile tanı konulur.

Ancak hiçbir diz şikayeti olmayan kişilerin %20'sinin MR'da menisküs yırtıkları saptanabilmektedir.

Buradan şu anlam çıkar: Yırtığın olmasına bakılarak hemen ameliyat edilip bu kıymetli destek doku çıkartılıp atılmamalıdır.

MENİSKÜS NASIL TEDAVİ EDİLİR?

Tedavide amaç sadece ağrıyı kesmek olmamalıdır. Çünkü sadece ağrı kesilmesi hedeflenir ise gelecek gün/ay/yıllarda dizdeki bozulmanın yolu da açılmış olacaktır.

Tedavide ameliyatsız yöntemlerin sayısı son derece çok olsa da bu tür tedavilerde işin ehli bir uzman eli ile yapılan tedavinin seçilmesi gerekiyor.

Bunlar arasında en önemli seçenek yeni gelişen ve rejeneratif yaklaşım olan kök hücre kombinasyonudur.

Buna takviye olarak osteopatik manuel terapi, kinezyobantlama, proloterapi, nöralterapi, ozon terapi, kullanılabilir.

Ayrıca gerekli egzersizler verilmeli ve gerekli kısıtlamalar(en başta kilo verme) yapılmalıdır ki bir ömür boyu çok gerekli olan bu kıymetli doku koruma altına alınabilsin.

Aksi takdirde düşük dereceli yırtıklar ilerler ve cerrahi tedavi gerekir.

Kolayca alınması halinde eklem kayganlığı ve pozisyon algılanması bozulur, ayrıca diz kireçlenmesine zemin hazırlanır.

Menisküs yırtığı bulunan hastalarda, artan kilo ile kıkırdak hacminde hızlı kayıp ve diz ağrılarında artış saptanır.

Ayrıca, %1 oranında kilo vermenin dahi kıkırdak kaybında ve diz ağrılarında azalma ile sonuçlandığı gösterilmiş durumda.

BULGULARI ORTADAN KALDIRMAK YERİNE DOKUYU TAMİR ETMEK HEDEFLENMELİ

Bulguları ortadan kaldırmayı hedefleyen tedaviler yerine dokuyu tamir eden tedaviler önce düşünülmeli ve uygulanmalıdır.

Ayırıcı tanıda, kıkırdak hasarları gibi diğer bozukluklar mutlaka gözden geçirilmelidir.

Artan yaş ile birlikte, diz ekleminde artoz değişiklikleri başlar ve gittikçe ilerler.

Daha ileri yaş hastalarda, eğer menisküs yırtıklarına kıkırdak hasarı da eşlik ediyor ise, menisküs yırtığına yönelik uygulanacak cerrahi yöntemlerden yeterince iyi sonuçlar alınamamaktadır.

Bu hastalarda cerrahi ile fizik tedavi arasında fark bulunmamaktadır.

Tedavide asıl amaç gelecek yıllarda tekrarlamasını önlemek olmalıdır ve tedavide yırtığın yaşı (yılı), tipi ve yeri göz önüne alınmalıdır.

MENİSKÜS YIRTIĞININ YERİNE VE TÜRÜNE GÖRE TEDAVİ

Menisküs yırtıkları, lokalizasyonuna göre avasküler (kanlanma olmayan) ve vasküler (kandan beslenen) bölgelerde bulunabilir.

VASKÜLER BÖLGE YIRTIKLARI

Vasküler bölgedeki yırtıkların konservatif olarak iyileşme kabiliyeti vardır.

Avasküler bölgedeki yırtıkların, cerrahi tamir sonrasında bile iyileşme yeteneği hayli düşüktür.

Yine akut yırtıklar aniden meydana gelirken kronik yırtıklar ise yıllar içinde yıpranma sonucunda ortaya çıkar.

Yaşın ilerlemesi ile menisküsün bozulma süreci başlar.

Artan yaş ile birlikte menisküsün kalitesi azalır, su içeriği artar, hücresel içerik azalır, kollajen ve glukozaminoglikan oranları azalır.

Bunun sonucunda, menisküs dejenerasyona ve yaralanmalara karşı dayanıksız hal alır.

DEJENERATİF MENİSKÜS YIRTIKLARI

Dejeneratif menisküs yırtıkları, yaşlı hastaların yanı sıra fiziksel olarak aktif kişilerde de meydana gelebilmektedir.

7-8 tip menisküs yırtığı vardır.

Vertikal menisküs yırtığı

Longitudinal menisküs yırtığı

Oblik menisküs yırtığı

Radyal menisküs yırtığı

Horizontal menisküs yırtığı

Kök menisküs yırtığı

Kova sapı menisküs yırtığı

Kompleks menisküs yırtığı

HEMEN CERRAHİ TEDAVİ YAPILMASI GEREKEN MENİSKÜS YIRTIKLARI

Radyal, oblik ve kova sapı yırtıkları dışındaki yırtıklara hemen cerrahi önerilmemelidir.

Özellikle deplase kova sapı menisküs yırtığına bağlı kilitli diz varlığında cerrahi öncelikli düşünülmelidir.

Cerrahi yöntemler içerisinde önce tamir ikinci planda menisektomi düşünülmelidir.

Menisküsün %15-34'ünün çıkarılması dizdeki şok emici etkisini azaltır ve temas basıncını %35 oranında artırır.

Bu da dizde kireçlenme hızını artırmak demektir.

Tedavi tercihinde çevresel liflerin devamlılığının bozulup bozulmadığı mutlaka dikkate alınmalıdır.

Günümüze kadar, stabil menisküs yırtıkları olan orta yaş ve üstü kişilerde cerrahi tedavilerin fizik tedaviye üstünlüğünü gösteren yeterli kanıt bulunamamıştır.