Arz ve talep az beklesin!

Fakültede, sorulan her soruya 'arz ve talebe bağlıdır efendim' diye cevap veren kişi çok iyi bir iktisatçıdır, diye öğrendik. Fakat bu aforizmanın şöyle bir versiyonu da vardı:
'Kendisine sorulan her soruya arz ve talebe bağlıdır, diye cevap veren kişi iyi bir iktisatçı değil, olsa olsa papağandır.'

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan marketlerdeki sebze ve meyve fiyatlarının yüksekliğini eleştirince...
Market müdürleri aralarında yazışmışlar-paslaşmışlar ve fiyatı astronomik olarak artan sebze ve meyveleri satmama kararı almışlar.
Biber pazarda 12 lira, markette 17 lira!
Patlıcan pazarda 14 lira markette 18 lira.
Olay biber ve patlıcan üzerinden yürüdüğü için bu iki mamulü örnek verdik.
Erdoğan bakıyor market fiyatlarına, uzay!
Eee önünüzde seçim var, bu 'pahalılık' görüntüsünün partisinin hanesine 'eksi' yazılacağını görüyor ve ne yapsın, önlem alıyor.
Ve fakat, ne olursa olsun, piyasanın kendi dinamikleri var ve piyasa polisiye önlemlerle hizaya gelmez. Piyasaya müdahale, 'karaborsa'ya sebep olur ki, Allah muhafaza!
Hasılıkelam; nasıl ki bankaları kapatarak finans piyasalarını dizginleyemezseniz, market raflarını da kapatarak fiyatları zapturapt altına alamazsınız.
Daha rasyonel çözümler önermeli, bulmalısınız.
(Aman diyeyim sağlıklı çözüm sanıp 'narh' konusuna sarılmayın, Venezuela gibi batarız.)

ADAM SMİTH...

Tam bu aşamada 'Adam Smith'i anmadan geçemeyiz.
Ne demişti Adam Smith: 'Laissez faire, laissez passer.'
Türkçesi, 'bırakınız yapsınlar, bırakınız geçsinler!'
Daha anlaşılır haliyle söylersek, 'Piyasa, doğası gereği kendi dengesini kurar!'
Daha amiyane söylemle: Piyasaya müdahale etmeyin abiler!
(Şu an kendimle gurur duyuyorum. 32 yıl olmuş okulu bitireli, bilgiler hâlâ turfanda biber!)
Fikriyatı çeşitlendirmek için 'görünmez el' muhabbeti de çevirelim.
'Say Kanunu' da denilen bu durum şunu ifade ediyor: Görünmez bir el piyasaya bir mal veya hizmet arz ediyor. Başka görünmez bir el gelip bu mal veya hizmeti alıyor.
Kimse müdahale etmezse tabii. Fiyatı ne olursa olsun patlıcan ve biber alacaklar hep olacak!
(Ah keşke yer müsait olsa da Keynes'den de az söz edebilsek. Vahşi kapitalizme fren yaptıran o yüce insandan...)

KİNG KANUNU...

Ve 'King Kanunu'na girmezsek bu yazı eksik kalır.
'Bolluk Paradoksu' da denen bu teori şöyle:
Bir mal az olursa fiyatı yüksek olur. Bir mal çok olursa fiyatı düşer.
Çiftçi bakar örneğin papates bu sene çok para etti, gider onu eker.
Bütün çiftçiler aynı güdüyle hareket ettiği için patates önümüzdeki sene bol olur ama umulan fiyat oluşmaz pazarda.
Gelecek sene bu vakitlerde, patlıcan ve biberin saltanatının yıkıldığını görürseniz, bu fakirin şu lafları gelsin aklınıza...