“Ve duyular zahir olur”

Cumartesi günü Nilüfer Belediyesi’nin önemli kultürevlerinden Pancar Deposu’nda, Bursa ve ülkemiz için ilki yaşatan bir sergiyi gezme imkanı buldum.

Muhteşem fotoğrafların sergilendiği serginin başrol sanatçıları görme engellilerin olması elbette bu sergiye zaman ayırmamda en mühim etkendi. Gezdim, gördüm ve gururlandım. Gelelim serginin hikayesine...

Kültürakt Erişim Topluluğu, Avrupa Birliği Sivil Düşün Programı desteğiyle, Nilüfer Belediyesi ortaklığında ve Nilüfer Kent Konseyi Vizör Fotoğrafçılık grubu kolaylaştırıcılığında yürütülen "Ve duyular zahir olur" projesiyle, görme engellileri fotoğraf sanatıyla buluşturdu. Proje, yapay zeka desteğiyle fotoğraf çekimini erişilebilir kılarak, Türkiye'de ve dünyada ilk ve örnek model olma özelliği taşıyor.

Serginin oluşumunda aslan payına sahip Kültürakt Erişim Topluluğu’ndan bahsetmeden detaylara geçmek emeğe saygısızlık olur fikrindeyim.

Pandemi sonrasında farklı kültür-sanat girişimleriyle bir araya gelen ve kültür ekosisteminin gelişimini ve dönüşümünü kolaylaştırmak ve erişilebilirliğini güçlendirmek amacıyla kurulan bir üretim alanı olan Kültürakt, Türkiye'de erişilebilirlik alanında yeterli iyileştirmelerin yapılmadığı ve engelli bireylerin kültüre erişiminin temel hak olduğu bilinci ile “Kültürakt Erişim Topluluğu”nu kurdu. Topluluk, Avrupa Birliği Sivil Düşün  “dünyalar” programında geçirdiği uzun süreli kuluçka programı sonrası, ve duyular zahir olur projesini tasarladı. Bu projede; yapay zeka algoritmalarıyla ve telefonlarda kullanılan ekran okuma programları aracılığıyla görme engellilerin de fotoğraf çekebilmesinin mümkün olduğuna yoğunlaştı, ve projeyi hayata geçirdi.

Projede görme engelli gruplarla kolektif bir çalışma ortamı oluşturuldu ve 3 hafta boyunca atölye çalışmaları yapıldı. Bu atölyelerde Nilüfer Kent Konseyi Vizör Fotoğrafçılık grubundan uzman fotoğrafçılar, teknik ve teorik bilgiler paylaşarak katılımcıların fotoğrafçılık alanındaki becerileri arttırıldı. Gezilerde ve atölyelerde çekilen fotoğraflar bir araya getirilerek bir sergi kurgusu tasarlandı. Sergi, sesli betimleme ve braille metinlerle görme engellilere ve sergiyi ziyaret edecek herkese farklı deneyimler sunarak onların da deneyimin bir parçası olmalarını sağladı.

Proje, tüm bireylerin eşit ifade olanağına sahip olup olmadığı sorusuna cevap arayan bir rolde. Sanatın üretiminde ve fotoğrafçılıkta engelli grupların sürecin her aşamasında yer almasını sağlandı ve 3 aylık proje süreci tamamlandı.

Final için mekan Tirilye olurken, tema olarak “ Diyalog” seçildi ve çekimler büyük bir titizlikle yapıldı.

Gelinen son nokta ortaya konulan eserlerin gösterimi oldu. Kusursuz planlanmış organizasyonla sergi açılışı, 16 Mart'ta Nilüfer Belediyesi Pancar Deposu'nda yaklaşık 200 kişinin katılımıyla gerçekleşti. Kültürakt Erişim Topluluğu üyeleri, proje sürecini anlatarak kültür sanata erişilebilirliğin önemini vurguladılar. Nilüfer Belediye Başkanı Turgay Erdem ve yeni dönem başkan adayı Şadi Özdemir de açılışa katılarak kültür-sanat ve erişilebilirlik konularındaki çalışmaları destekleyecekleri sözünü yinelediler ve engelli bireylerin kendileriyle ilgili konularda karar alma noktalarında mutlaka olmaları gerekliliğini bir kez daha ifade ettiler...

Projeye katılan görme engelli bireylerin duygularını yansıtmak adına hiç görmeyen kardeşimiz ve projeye katılımında ilk başta isteksiz olup şahsımın zorlamasıyla dahil olan başarılı sporcu Beyazıt Çağrı Yurdagül’ün duygularını aktarmak istiyorum....

“Görme engelliler fotoğraf çekecek dediklerinde bu imkansız bir şey diye düşünüyordum. Daha sonra atölyede eğitimlere başladık. Bize fotoğraf çekmenin kuralları nasıl açı ayarlanır vs. anlatılmaya başlandı. Tabi biz hala ikna olamıyorduk çünkü görmüyoruz sonuçta! İlk sahaya indiğimde kuralları uygulamaya çalışarak fotoğraflar çekmeye başlamıştım. İlk meyvelerim çok çok duygulandırmıştı beni. Çünkü sahada bize refakat eden refakatçilerimiz ve yapay zeka bize  çekeceğimiz yerleri betimlerken çok heyecanlanıyorduk. Çektiğimiz fotoğraflar gün geçtikçe güzelleşiyordu. Eğitimler tamamlandıktan sonra fotoğraf çekmek için gezi yaptığımızda yaklaşık 1000’e yakın fotoğraf çektim. Tabii ki en iyileri seçildi. Temayı seçerken görme engellilerin toplumda yaşadığı diyalog probleminden ötürü seçtiğimiz tema diyalog oldu. Diyalog üzerinden fotoğraflar çekmeye başladık. Gezdiğimiz yerlerde diyalog temalı kadrajlar yakalamaya çalıştık. İlk fırın fotoğrafında alışveriş yapan iki birey var ve de bu diyalogu güçlendiriyor. İkinci tavla fotoğrafında amcalar tavla oynarken çektim ve oradaki insanların tepkisi de çok ilginçti. Hani onlar da görme engellilerin fotoğraf çekebileceğine inanmıyorlar sonuçta haklı olarak. Sonuçta görmeyen birisi nasıl fotoğraf çeker düşüncesine kapıldıklarını hissediyordum. Bu düşünceler içinde zaman geldi fotoğraflar seçildi, betimlemeleri yapıldı. Jüri tarafından fotoğraflar seçildi ve bugün burada sergimiz gerçekleşti. Herkes sergide fotoğraflarımızın başına gelip bizden bilgi istediğinde bir şey başarmanın vermiş olduğu hatta imkansız bir şey başarmanın vermiş olduğu haz inanılmazdı. Çok mutlu olduk ve artık bunu hobi olarak hep yapacağım.”

Bir ilki başarmanın duygusuyla ekibe yol gösteren ve destek veren herkesi kutlamak ve teşekkür etmek gerekiyor. Katılım gösterip deklanşörün parçası olan görme engelli arkadaşlarımla gurur duyuyor ve başarılarından dolayı kutluyorum. En büyük teşekkürü projenin en büyük emekçileri sevgili Sıraç ve Merve Erbek’e ediyorum.