Hakem heyeti kararlarının icrası

Tüketici Hakem Heyeti'ne taşınan bir uyuşmazlıkta tüketici lehine karar verilmesi halinde neler yapılmalıdır?
Türkiye Cumhuriyeti Devleti mahkemelerinin kararlarını bildiren resmi vesikalara "ilam" adı verilir. Diğer kurum ve kuruluşların verdikleri kararlar ilam değillerdir. Ancak Kanun bu duruma bazı istisnalar uygun görmüştür.
Mahkeme tarafından verilmeyen kararlar ilam kabul edilmemekle birlikte bazı kurumlarca düzenlenen ve o kurumlara ait kararları içeren evraklar kanunen "ilam niteliğinde" kabul edilmiştir. Hakem Heyeti kararları da bu istisnalar içerisindedir.

Öyleyse hakem heyetleri tarafından verilen kararlar, adeta mahkeme tarafından verilmişçesine güçlü kabul edilmiş ve mahkeme kararıyla aynı etkiye sahip kılınmıştır. Örneğin bir kişinin ayıplı olduğunu tespit ettiği bir malın iadesi talebiyle tüketici hakem heyetine başvurması sonucu alacağı karar mahkeme kararıyla aynı yaptırım gücüne sahip olacaktır.
Mahkeme kararında, bir miktar paranın ödenmesine hükmedebileceği gibi bir şeyin iadesine veya bir şeyin yapılmasına yahut yapılmamasına da hükmedilebilir. Yani açılan bir dava sonunda mahkeme karşı tarafı bir şeyi yapmaya zorlayabileceği gibi bir şeyi yapmaktan yasaklaya da bilecektir. Tüketici Hakem Heyeti kararlarında da bu durum söz konusudur.

TÜKETİCİNİN HAKLARI NELERDİR?

Tüketici, ayıplı bir mal veya hizmetle karşılaştığında bu durumu satıcı veya sağlayıcıya bildirirken sahip olduğu 4 seçimlik haktan birini talep edebilecektir:
a) Satılanı geri vermeye hazır olduğunu bildirerek sözleşmeden dönme,
b) Satılanı alıkoyup ayıp oranında satış bedelinden indirim isteme,
c) Aşırı bir masraf gerektirmediği takdirde, bütün masrafları satıcıya ait olmak üzere satılanın ücretsiz onarılmasını isteme,
ç) İmkân varsa, satılanın ayıpsız bir misli ile değiştirilmesini isteme.
Satıcı veya sağlayıcı, tüketicinin tercih ettiği talebi yerine getirmekle yükümlüdür. Hatta ücretsiz onarım veya malın ayıpsız misli ile değiştirilmesi hakları üretici veya ithalatçıya karşı da kullanılabilir. Satıcı, sağlayıcı, üretici veya ithalatçı tüketicinin talebini gereği gibi yerine getirmez ise parasal sınırlar da aşılmamak koşuluyla Tüketim Hakem Heyeti'ne başvurulabilecektir.
Uyuşmazlık miktarı belirlenen sınırın üstünde ise doğrudan Tüketici Mahkemesi'nde dava yoluna gidilmelidir.

HEYET KARARI NASIL İŞLEME KONUR?

Hakem heyetinin tüketici lehine karar vermiş olmasıyla tüketicinin hakkına kavuşmuş olması birebir aynı şeyler değillerdir. Tüketicinin tam olarak hakkına kavuştuğundan söz edebilmek için verilen kararın gereğinin satıcı veya sağlayıcı tarafından yerine getirilmesi gerekmektedir. Bu da maalesef devlet eliyle cebir kullanmadan çok mümkün olmamaktadır.
İlam niteliğinde kabul edilen tüketici hakem heyeti karaları da tıpkı mahkeme ilamlarının icrasında olduğu gibi "İlamlı İcra Takibi" yoluyla yerine getirilmektedir.
Eldeki vesika mahkeme kararı gücünde olduğundan satıcı veya sağlayıcı aleyhine başlatılan icra takibinde güçlü taraf şüphesiz tüketici olacaktır. Öyle ki satıcı veya sağlayıcının neredeyse icra takibine itiraz hakkı dahi bulunmamaktadır.
İcra takibi sonrası tüketici, satıcı veya sağlayıcı aleyhine haciz işlemi uygulatabilecek, cebri icra yoluyla alacağına kavuşabilecektir.
Şayet bir miktar paranın ödenmesine değil de bir malın iadesine yahut onarımına karar verilmiş ise bu karar da devlet zoruyla derhal yerine getirilebilecektir.

NELERE DİKKAT EDİLMELİDİR?

★ Herhangi bir malı yahut hizmeti satın alan kimseler satın alacakları sırada ürünü dikkatlice incelemeli, satın alındıktan sonra da en geç eve döndüklerinde ürünün herhangi bir ayıbının olup olmadığını detaylıca gözden geçirmelilerdir. Kanun, tüketicin edindiği malı veya hizmeti detaylıca gözden geçirme sorumluluğu olduğunu kabul etmektedir.
★ Ayıbın açık veya gizli ayıp olmasına bağlı olarak değişecek bazı süreler söz konusudur. Bu süreler içerisinde satıcıya veya sağlayıcıya usulüne uygun olarak başvurulmaması halinde Tüketici Hakem Heyeti'nden yahut Tüketici Mahkemesinden başarılı sonuç almak mümkün olmayacaktır.
★ Gerek muhataba gerekse hakem heyetlerine yapılacak başvurularda bazı önemli usullere ve prosedürlere uymak gerekecektir. Yönetmeliklere uygun yapılmayan başvurular hak kayıplarına ve bir daha başvurulamamasına sebep olmaktadır. Mevzuat bilgisi haliyle eksik olan vatandaş, bu gibi başvurulara girişmeden önce profesyonel yardım almaktan kaçınmamalıdır.