Hava Durumu

Sistem arayışları

Yazının Giriş Tarihi: 01.01.2021 07:59
Yazının Güncellenme Tarihi: 01.01.2021 07:59

İngiltere anayasası olmayan bir ülkedir. Temel yasalara, birlik (birleşme) yasalarına ve güçlü teamüllere sahiptir. Rejim krallıktır amma demokrasinin de beşiğidir. Bir ara Kraliyet ile Parlamento arasında çıkan iç savaşta parlamento yanlıları galip gelmiş ve Kral I.Charles 1649 yılında vatana ihanetten idam edilmiş, yönetim biçimi Cumhuriyet olmuştur. 1660 yılında ise yeniden monarşiye geçilmiştir. Parlamenter sistemin en iyi uygulandığı ülke olarak bilinir. İngiltere'de 1685 yılında yasalaşan Haklar bildirgesinde sadece bir Protestan'ın kral ya da kraliçe olabileceği kabul edilmiştir ve halen yürürlüktedir. Seçimle gelen 650 kişilik avam kamarası ve bunların üst kurulu olarak 790 kişilik atama yoluyla oluşan Lordlar kamarası vardır. (çoğunluğu da ömür boyu görev yapar). Vergi hariç diğer bütün yasalar her iki kamara tarafından onaylanması gerekir. Kraliyet ile parlamento arasında çok uzunca bir süredir kriz çıkmamıştır. Parlamenter sistemin İngiliz yerleşik teamüllerine daha uygun olduğu için, İngiltere'nin yaşadığı tarihi aşamalar sonucu oluşan kültür nedeniyle bu ülkede çok daha başarılı olduğu söylenir.

Bu çok özet bilgiden sonra Fransa'ya bakalım. Tam on bir yazılı anayasa eskiten Fransa 70 yılda 104 hükümet kurunca; 1962 yılında Yarı Başkanlık Sistemine geçmiştir. Keza İtalya'ya bakalım, Katolik kilisenin merkezi Papalığı/Vatikan'ı içinde barındıran, Batı Romanın varisi bir ülke. Avrupa içinde Ne İngiltere, ne Almanya ne de Fransa gibi bir güce erişemedi. Bunun tek nedeni var, o da Cumhuriyet rejimine geçtikleri 1946 yılından 2015 yılına kadar 69 yılda 63 hükümet kurmalarıdır. Koalisyonlar İtalya'yı frenlemiştir. Matteo Renzi başkanlığındaki hükümet seçim yasasında değişiklik yapıp koalisyonlardan kurtulma formülü geliştirdiler. "Italicum" isimli yasayla, genel seçimlerde yüzde 40'ın üzerinde oy alan parti, Temsilciler Meclisi'ndeki 630 sandalyenin 340'ına sahip olacak. Hiçbir parti yüzde 40 oy alamazsa, en çok oyu alan iki parti 2. turda karşı karşıya gelecekti

Ancak İtalya Anayasa mahkemesi kanunun ikinci tur kısmını iptal etti. Zaten kanunun can damarı o bölümü idi. Başkanlık seçimindeki gibi ikinci tura kalan en yüksek oyu alan ikili arasında yeniden seçim yapılması ve koalisyonsuz hükümet kurulması amaçlanmıştı. Görünen o ki İtalya'da istikrar hasreti devam edecek

Parlamenter sistemin getirdiği en büyük zorluk koalisyonlar, kısa ömürlü hükümetler ve istikrar sorunudur. Koalisyonun başarı ile uygulandığı bu sayede siyasi partiler arası yönetimde uzlaşmanın sağlandığı bazı İsveç, Norveç, Danimarka gibi İskandinav ülkeleri örnek gösterilir. Bir kere bu ülkelerin tamamı krallıktır. Sistem parlamenter monarşidir. Toplasan bu üç ülkenin nüfusu İstanbul'un gündüz nüfusu kadardır. Türkiye 83 milyon nüfusuyla dünyanın ateş çemberindedir, Terörle yatıp kalkan bir ülkeyiz. Asala terörü, PKK terörü, DAİŞ hepsi bizim bölgemizde, İran Irak savaşı, Suriye iç savaşı, NATO ortağımızın güneyimizde garnizon devlet kurma girişimleri ile savaştayız. Sözü edilen ülkeler ise keyfi yerinde zengin ülkelerdir. Ülkemiz için böyle bir önerme sadece fantezi olabilir.

Kuvvetler ayrılığı ilkesi parlamenter sistemde işlemez haldedir. TBMM'de hükümet tarafından getirilen kanunlara Tasarı, milletvekili tarafından getirilene Teklif denir Sayısal olarak kanunların yüzde 98'i tasarı (yani bakanlar kurulundan gelmiştir) kalan yüzde 2'lik kısımda, hükümetin bilgisi olmadan geçmez. Teklifler de bazı kanunlar için gelecek tepkileri hükümet üzerine almayıp Milletvekili eliyle (Teklif) yöntemiyle meclisten geçirir. 23.Dönemde TBMM de görev yaptım. Yasaların komisyonlarda ve genel kurulda görüşülmesi esnasında hükümetin katılmadığı hiçbir önergenin kabul şansı yoktur. (Yasama yürütmenin dediğini yapmaktadır, nerde kaldı kuvvetler ayrılığı.)

Bir diğer sıkıntı; Parlamenter sistemde temsilde adalet barajlarda boğulmaktadır. Türkiye'de yüzde 10 ülke barajı vardır. 1991 seçimlerinde ise yasa %20 il barajı ile (323 MV) ve %25'lik il barajı ile (127 MV) seçilebilmiştir. Partiniz yüzde 10 ülke barajını geçse ve illerde de %19 oy alsa tek milletvekili çıkaramıyordu. Bu baraj Avrupa ülkelerine göre çok yüksektir. Hesapta "yönetimde istikrar, temsilde adalet" ilkesi deriz ama istikrar için adalet kefesi hafif kalıyor. Anayasa mahkememiz ve AİHM bu uygulamayı aykırı bulmamış olsa da rakam çok yüksektir. (yüzde 10 barajı ile ilgili AYM de açılan davaya dönemin mahkeme başkanı Ahmet Necdet Sezer davanın aleyhinde oy kullanmıştı ve dava ret edilmişti. Hazret Cumhurbaşkanı olunca; Ecevit döneminde bir şey demedi ama seçimleri Ak Parti kazanınca barajın yüksek olduğunu söylemeye başlamıştı.)

Avrupa'da seçim barajları yüzde 2 ila 5 oranında seyreder. Peki biz bu oranı %5 yapsak ne olur? TBMM de bulunan partilerin iki katı parti meclise girer. Parlamenter sistemde tek başına iktidar olmaz. Koalisyonlar başlar. Doğal olarak her parti bakanlık ister ve bakanlık sayıları artar.

Biz iktidara geldiğimizde Türkiye'de 35 bakanlık vardı. İlk hükümetimizde bu sayıyı 25'e indirmiştik. Bu gün ise sistemi değiştirdik. Cumhurbaşkanlığı sisteminde, 16 bakan, bir CB yardımcısı ve Cumhurbaşkanı ile sayı 18'dir. Koalisyon dönemin de 35 bu gün 18. Aradaki farkı sadece bakan sayısı olarak değil, her bakanlığın illerde teşkilatlanmasını hesap ederek aradaki israfı ve yapılan tasarrufu düşünün.

Anayasal düzeyde bu seviyelere gelişlerde gereksiz yere ağır bedeller ödedik. Nedeni de dipçikle anayasa yapıldı bu ülkede. Süleyman Demirel 1961 anayasası için "Bu anayasa ile devlet yönetilemez" diyordu. Nitekim 12 Mart ara rejimiyle (aslında kara rejimiyle) yüzleştik. O dönemin başbakanı Nihat Erim 1961 anayasası için "lüks" demişti. 1971'de yapılan tamirat, çatının akmasını önleyemedi 12 Eylül 1980 darbesiyle yüzleştik. Darbe lideri Kenan Evren'de 61 anayasasını "Bize bol geldi içinde oynamaya başladık, oynaya oynaya bu günlere geldik" diyerek eleştirmişti. 1982 anayasası da o kadar dar yapıldı ki hareket edemez olduk.

Yorum Ekle
Gönderilen yorumların küfür, hakaret ve suç unsuru içermemesi gerektiğini okurlarımıza önemle hatırlatırız!
Yorumlar
Yükleniyor..

YAZARIN DİĞER YAZILARI

    En son gelişmelerden anında haberdar olmak için 'İZİN VER' butonuna tıklayınız.