Hava Durumu

Geri dönüşüm, belediyeler ve sanayi (I)

Yazının Giriş Tarihi: 02.07.2020 08:07
Yazının Güncellenme Tarihi: 02.07.2020 08:07

Ülkemizde cam, metal, plastik, kâğıt/karton gibi ambalaj atıklarının oluştukları noktada yani kaynağından diğer atıklardan ayrı biriktirilerek ekonomiye geri kazandırılması uygulamaları 1991 yılından bu yana gündemde.
Süreçte bu alanda temel sistematik değişim, Avrupa Birliği mevzuatına uyum çalışmaları kapsamında 2005 yılında yürürlüğe giren Ambalaj ve Ambalaj Atıkları Kontrolü Yönetmeliği'nin yayınlanması ile başladı. Geri dönüşüm sistemini kamu yönetimi esasları çerçevesinde biçimlendiren yönetmelik, bu "Yetkilendirilmiş Kuruluş" tanımını da getirdi.
Ambalaj atıklarının diğer atıklardan ayrı toplanması, 1991 yanında beri bu şekilde tanımlanmış olmasına rağmen 2005 yılındaki yönetmelikle daha net bir şe-kilde bir belediye yükümlülüğü olarak tarif edildi. Ayrıca belediyelerin bu doğrultuda ortaya çıkan ek maliyetlerin belirli oranda desteklenmesi yükümlülüğü de, ambalajlı ürün piyasaya süren sanayi kuruluşlarına verildi.


İşin teorik ve yasal boyutu böyle. Konunun özünde, süreç tüketicilerin atıklarını ayrı biriktirmesi ve bu atıkları mahallelerde yer alan geri dönüşüm kumbara-larına atması ile başlıyor. Atıkların belediyelerce toplanması, lisanslı geri dönüşüm tesislerinde geri dönüştürülmesi ve tüm çalışmaların, ulusal ve uluslararası düzeyde bilgi birikimine, işbirliği ve iletişim ağına; toplum, sanayi ve belediyeler genelinde belirli bir erişim ve iletişim yetisine, nitelikli insan kaynağı ve alanında disiplinli çalışma geçmişine sahip yetki-lendirilmiş kuruluşlarca koordine edilmesi önem taşıyor.
Yetkilendirilmiş kuruluşlar sanayi kuruluşlarının geri dönüşüm yükümlülüklerini üstleniyor, sistemin sağlıklı çalışması için belediyeler ve lisanslı geri dönüşüm tesisleri ile işbirlikleri geliştiriyor ve kamu yönetimince belirlenmiş net hedefler doğrultusunda her yıl geri dönüşümü sağlanan kullanılmış ambalaj atık miktarını belgelendiriyor. Bu belgelendirilmiş bilgiler, ilgili kamu kurumları ve toplumla paylaşılıyor. Yetkilendirilmiş kuruluşlar aynı zamanda, toplum nezdinde farkındalığın artması için iletişim, eğitim ve bilinçlendirme çalışmaları gerçekleştiriyor. Bu eğitim çalışmaları, ilköğretim öğrencilerini de kapsıyor.

TEORİ BÖYLE, PRATİK İSE...

Bilinçli kurum ve kuruluşların çabalarına rağmen, sistem yüzde yüz katılıma ulaşmış değil. 2018 yılı itibarı ile 1397 belediyeden sadece 478 tanesinin ambalaj atıklarının ayrı toplanması amacı ile hazırlanmış bir planı var. Planı olanların ise sadece bir kısmı sahada bu doğrultuda çalışmalar yapıyor. Arada bir belediye başkanları ortaya çıkıp, geri dönüşüm söylemlerinde bulunuyorlar, ama onların büyük çoğunluğu lafta kalıyor. Sonuçta siyaset yapıyorlar. Bu ise gerçekten inanan, konuyu kendisinde ve kurumunda içselleştirmiş belediye ve belediye başkanı sayısı bir elin parmaklarını geçmiyor.
Bu arada belirli oranlarda ambalaj atığının ayrı toplanmasına destek olmakla yükümlü kılınan yaklaşık 70.000 sanayi kuruluşunun sadece yaklaşık 25.000 tanesi vermesi gereken bildirimleri vermekte. Bildirimde bulunanların ise yaklaşık sadece 5.000 tanesinin yükümlülüklerini yerine getirdiği görülmekte. Yani ülkemizde ortalama rakamlarla yükümlü kılınan 14 sanayi kuruluşundan sadece 1 tanesinin tanıtım, bilgilendirme, eğitim çalışmalarının yapılması ve ambalaj atıklarının ayrı toplanması için yetkilendirilmiş kuruluşlar aracılığı ile nakdi ve ayni destek sağladığı bakanlık istatistiklerinde görülüyor.

YENİ DÜZENLEME VE GEKAP

T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'na 2005'ten süregelen sistemin şirket ve belediye katılımları açısından yeterince etkin çalışmadığını düşündürdü ve yeni bir sistem arayışına itti.
Bu düşünce ile 10 Aralık 2018'de Çevre Kanunu'nda yapılan değişiklik ile gündeme gelen "Geri Kazanım Katılım Payı (GEKAP)", Kanun'un Ek 1 sayılı listesinde yer alan ürünleri piyasaya süren/ithal eden kurumlardan belirlenen oranda bir katılım payı tahsil edilmesi hükmünü getirdi.
Bu kapsamda araç lastiklerinden akülere, bitkisel yağlardan ilaçlara, içecek ambalajlarından buzdolaplarına kadar 44 kalem ürün grubu için çeşitli bedeller tariflendi. Söz konusu GEKAP uygulaması, tüm sanayi kuruluşlarının ambalaj atıklarının ayrı toplanmasına destek olması için adil bir yaklaşımın sağlanması adına önemli bir adımdı.
Ancak bu aşamada belediyelerin kaynağında ayrı toplama uygulamalarının sürekliliğinin de sağlanması aynı derecede önemliydi. Kaynağında ayrı toplama, belediyelerin sorumluluğunda olmasına rağmen, uygulamada bu sorumluluğun yerine getirilmesinde aksaklıklar ortada. Kendilerine ait bu sorumluluğu yerine getirmeyen belediyelere yönelik herhangi bir yaptırım bugüne kadar söz konusu olmadı.
Aynı şekilde tüketicilerin de bilinçli olup evlerinde ambalaj atıklarını ayrı toplamaları gerekiyor. Maalesef tüketiciler de bu konuda yeterince duyarlılık göstermemekte, ambalaj atığını ayrı biriktirmeyen vatandaşa herhangi bir yaptırım uygulanmamaktadır.
Mevcut durum böyle. Devamı cumartesi günkü yazımda.

Yorum Ekle
Gönderilen yorumların küfür, hakaret ve suç unsuru içermemesi gerektiğini okurlarımıza önemle hatırlatırız!
Yorumlar
Yükleniyor..

YAZARIN DİĞER YAZILARI

    En son gelişmelerden anında haberdar olmak için 'İZİN VER' butonuna tıklayınız.