Karagöz Orient Ekspres’te

Mehmet Ali Sanlıkol, kentimizin ülkemizin uluslararası platformda yetiştirdiği çok değerli bir müzisyen. Kendisi Müzik Tarihi ve Müzikoloji Profesörü. New England Konsevatuarı(NEC) Direktörü. NEC’te Kültürlerarası Enstitü Başkanı. Aynı zamanda kurduğu Dünya Kültür Sanat Vakfı Başkanı. Mehmet Ali 2015 Grammy Ödülleri’nde finalist olmuştu.

Bilindiği gibi Mehmet Ali Sanlıkol rahmetli babası Dr.Hüseyin Parkan Sanlıkol adına Nilüfer Belediyesi ile Dr. Hüseyin Parkan Sanlıkol Müzik Enstrümanları Müzesi’ni hayata geçirmişti. Oranın da Proje Yönetmeni.

Şimdi 22 Aralık perşembe günü Mehmet Ali Sanlıkol, Bursa Bölge Devlet Senfoni Orkestrası ile özel bir yolculuğa çıkıyor. Sanlıkol konserde hem solist olarak yer alacak -piyano çalıp, şarkıları seslendirecek- hem de yarım saatlik yeni eserinin de prömiyeri gerçekleşecek. Üstelik eserin konusu da Bursa’nın simgesi olmuş Karagöz!

Evet, 22 Aralık’ta bir uluslararası müzik platformunda isim yapmış bir Bursalı bestecinin eserinin prömiyerini izleyeceğiz. “Karagöz Orient Ekspres’te”…

***

Bilindiği gibi "Karagöz" saçı olmayan başına “ışkırlak” adı verilen şapka giyen bir karakterdir. Hiçbir zaman işleri düzgün gitmemiş ve gitmeyen Karagöz eğitim almamış cahil bir kişidir. Hacivat'ın ona bulduğu geçici işlerde çalışır. İçi dışı bir, olduğu gibi görünen, tepkilerini çabuk açığa vuran bir halk adamıdır.

SANLIKOL KARAGÖZ ORİENT EKSPRES’TEYİ ANLATIYOR

Sevgili Mehmet Ali Sanlıkol ile sohbet ettiğimde, özünde 2020’de BBDSO ile hayata geçirmek için bestelediği eserini, araya pandemi girince şimdi sahneleyeceğini öğreniyorum. Sanlıkol, bu eserinin öyküsünü şöyle anlatıyor:

“Bursa Bölge Devlet Senfoni Orkestrası ile yepyeni bir eserimin prömiyerini yapıyor olmak benim için son derece heyecan verici. Bursa’da büyümüş biri olarak pek çok açıdan da fevkalade manidar. Öncelikle bu eserin prömiyerinin esasında 30 Nisan 2020 tarihinde gerçekleşmesinin planlandığını belirtmek isterim. Zira bu eseri bestelemeyi Ocak 2020 civarında bitirmiştim ama pandemi sebebiyle konserimizi ertelemek durumunda kalınca eserin orkestrasyonunu tamamlayamamıştım. Aradan üç sene geçtikten sonra esere geri dönmek hem keyifli hem de bir o kadar da alışılagelmedik bir süreçti.

Üç sene önce 30 Nisan 2020 tarihi hem Uluslararası Caz gününe hem de Ramazan ayına denk geliyordu. Dolayısıyla, Bursa Devlet Bölge Senfoni Orkestrası için yazılacak yeni bir eserde bu farklı öğeleri manidar bir biçimde bir araya getirmeyi arzu ettim. Sonuçta nüvesinde Karagöz olan bir çalışma bu anlamda makul bir fikirdi. Ancak caz müziğini böylesine bir bileşkenin içine oturtmak epeyce sıra dışı bir yaklaşım gerektirdi. O yaklaşım ise kendini Agatha Christie’nin Orient Ekspres romanını Karagöz’e uyarlamak şeklinde ortaya çıktı ki her nasılsa ‘Orient Ekspres’ ve ‘Karagöz’ü bir arada hayal ettiğim anda bütün taşlar yerine oturdu.

Orient Ekspres romanı, 20. yüzyılın başlarında Agatha Christie gibi İngiliz yazarların temsil ettiği “whodunit” (kim yaptı) dedektif romanları kategorisinin en başarılı örneklerinden biri olarak kabul ediliyor. Bu gibi romanlarda yer alan karakterler ise adeta Karagöz’de olduğu gibi basmakalıp tiplemeler şeklinde okuyucu karşısına çıkıyor. (mesela, zengin dul/ihtiyar zenne, kont ve kontes/çelebi ve zenne, doktor Constantine/Frenk, vb.) Buradan yola çıkarak uyarlamada yer alan karakterler için Karagöz karakterlerinin geleneksel şarkı/türküleri ile caz standartlarını model olarak alan yeni parçalar besteledim.

Bu kısa parçaları ve onlara refakat eden enstrümantal bölümlerle içinde yer aldıkları formu oluştururken de geleneksel Türk müzikleri, caz, film müziği, opera buffa(İtalyancada "komik opera" ya da "güldürü operası") ve erken Broadway müzikallerinin çeşitli öğelerini bir araya getirdim. Solist olarak kendi müzikal duruşumu da Karagöz’ü oynatan meddahı örnek alarak oluşturdum zira geleneksel oyunlarda olduğu gibi ben tüm karakterlerin şarkılarını okuyup onların monolog ve diyaloglarını seslendireceğim.”

BİRKAÇ NOT

Bu arada eserle ilgili bazı notlar aktarmak istiyorum. Eserdeki Hacivat ile Karagöz’ün Orient Ekspres hikayesini özetlediği üç monoloğun eskizleri Mehmet Ali Sanlıkoltarafından hazırlanıp Rıdvan Aydınlı tarafından eski Türkçe’ye adapte edildi. Ayrıca tüm güfte ve diyaloglar Cevdet Kudret’in Yapı Kredi Yayınları tarafından yayınlanan üç ciltlik “Karagöz” kitabından alındı. Sadece İhsan/Bekir ve Naum Efendi karakterlerinin şarkı sözleri Etem Ruhi Üngör’ün “Karagöz Musikisi” kitabından alındı. Bir kaç güftedeki çeşitli düzeltme ve müdahaleler Mehmet Ali Sanlıkol tarafından yapıldı.

SON SÖZ

Evet, özetle 22 Aralık’ta Atatürk Kongre ve Kültür Merkezi’ndeki Bursa Bölge Devlet Senfoni Orkestrası’nın Mehmet Ali Sanlıkol ile vereceği konseri merakla bekliyorum. Sanıyorum doğu-batı sentezinin en güzel örneklerinden birini izleyeceğiz.

Sevgili Mehmet Ali seninle ve orkestramızla gurur duyuyoruz. Yolun daim açık olsun.