Ülkemizin ilk Karanlık Gökyüzü Parkı

Uluslararası Karanlık Gökyüzü Parkları (International Dark Sky Parks) olağanüstü yıldızlı gökyüzüne ve doğal gece çevresine sahip, ışık kirliliğine karşı korunan, doğal gece karanlığının önemli eğitim, kültürel miras, çevre güzelliği ve doğal kaynak değeri olan kamu arazisi olarak tanımlanır.

Uluslararası Karanlık Gökyüzü Parkları Birliği (International Dark Sky Parks Association) tarafından yapılan sınıflandırmaya göre Karanlık Gökyüzü Parkları üçe ayrılır. Altın Sınıfı Parklar, olağan gözlemciyi göz alıcı ışık kaynakları rahatsız etmez. Işık kubbeleri sönüktür ve ufka yakın gökyüzü ile sınırlıdır. Gümüş Sınıfı Parklar, nokta ışık kaynakları ve göz alıcı ışıklar gece manzarasında baskın değildir. Ufuk civarında ışık kubbeleri mevcuttur fakat başucuna uzanmazlar. Bronz Sınıfı Parklar, yapay ışıklı ve gök ışımalı alanlarda gümüşden fazladır. Ama buralarda doğal gökyüzü özellikleri hala belirgindir.

***

Ülkemizde özellikle Ortaöğretim seviyesinde gökyüzü farkındalığı oluşturma açısından müfredat içerisinde astronomi, uzay, gökyüzü, yıldızlar ve gök nesneleri hakkında verilen bilgilerin yetersizliği astronomiye olan merakı da azaltmaktadır. Ayrıca doğa ile içiçe olacak mekan olmasından dolayı daha da önemlidir.

Bu konu ülkemizde çok önemsenmeyen bir konudur. Konuya ilk kez dönemin Bursa Büyükşehir Belediye Başkanı Recep Altepe ve BTM (Bilim Teknoloji Merkezi) Müdürü Rıfat Bakan el atar. Konu ile ilgili olarak BTM’de görev yapan Dr. Astronom Bülent Yaşarsoy görevlendirilir. Bir ekip oluşturulur. O ekibe akademik destek olarak, Prof. Dr. Zeki Aslan, Prof. Dr. Dursun Koçer, Prof. Dr. Ethem Derman, Prof. Dr. Zeynel Tunca ve Prof. Dr. Serdar Evren’den oluşan bir teknik komite oluşturulur. Ayrıca Amatör Astronomlar Uğur İkizler ile Başar Titiz’den destek alınır. Bursa ve çevresinde Karanlık Gökyüzü Parkları olabilecek yerler uzmanlarca ölçümlerle belirlenmeye başlanır.

MKP Tırnova, Kocayayla, Kendir yaylası gibi bölgeler tespit edilir. Bu çalışma 2015 (2014 de yapılması gerekiyordu) yılında ODTÜ’de Ulusal Astronomi Kongresi’nde Dr. Bülent Yaşarsoy tarafından (Bülent Yaşarsoy, Samet Tuna ve Burak Topkaya ortak çalışması) sunulur. Çalışmanın adı “Karanlık Gökyüzü Parkları ve Türkiye’nin ˙ilk Karanlık Gökyüzü Parkı: Bursa” olarak konulur.

Park Gümüş Park statüsüne göre planlanır. O dönem dünyada yaklaşık 20 Karanlık Gökyüzü Parkı bulunuyordu.

Aradan geçen zaman içinde yönetimler değişir. Ve çalışmanın üstü örtülür, rafa kaldırılır.

BURSA KARANLIK GÖKYÜZÜ PARKI

Bursa Büyükşehir Belediyesi tarafından İnegöl ilçesi Başalan Yaylası’nda kurulan Türkiye’nin ilk ‘Karanlık Gökyüzü Parkı, 10-11 Ağustos tarihlerinde açılıyor. Dünyada sadece 92 farklı örneği bulunan Karanlık Gökyüzü Parkı’nda atölyelerden drama ve oyun etkinliklerine, perseid göktaşı yağmuru (Swift-Tuttle kuyruklu yıldızı ile bağlantılı bir meteor yağmuru türüdür) gözleminden fikir yarışmasına kadar birçok etkinlik yapılacak.

NEDEN KARANLIK GÖKYÜZÜ PARKI?

Günümüzde insanlar gökyüzüne baktığında kuzeyden güneye uzanan Samanyolu galaksisinin milyarlarca yıldızdan oluşturduğu ışıklı yolu göremezken, takım yıldızlarını veya gezegenleri seçebilmek çıplak gözle imkansız hale geldi.

Bu durumun en önemli nedeni ise ışık kirliliği. Dünyanın her yerinde dış aydınlatmalar elektrik tüketimindeki payını her geçen gün artırırken, ışık kirliliği de önemli bir çevre sorunu haline geldi. Kontrolsüzce yapılan aydınlatmalar gökyüzünün fon parlaklığını arttırırken, gökcisimlerini görünmez kılıyor.

Bu noktada yeterli karanlık özelliklerine sahip olduğu için dünyanın en büyük teleskopları Şili’de 4 bin 500 yükselikte kuruludur. Ülkemizin en büyük teleskobu ise daha önce Antalya’daydı. Şimdi ise Erzurum Palandöken’e kuruluyor/kuruldu.

NELER YAPILABİLECEK?

Başalan Yaylası’nın doğal dokusu korunarak hazırlanan park, turizmin çeşitlendirilmesi ve macera turizmine yönelik çalışmalar için tematik bir alan olacak. Doğa ve astronomi meraklıları iki gün boyunca astronomi, doğa gözlemleri ve çeşitli atölyelerle dolu dolu bir deneyim yaşamı fırsatı bulacak. Gün boyunca teleskop yapım aşamaları ve astro fotoğrafçılık gibi çeşitli atölyeler, drama ve oyun etkinlikleri, vaka çalışmaları, karaoke ve müzik dinletisi, astronomi üzerine sohbetler yapılacak. Gece saatlerinde ise katılımcılar perseid göktaşı yağmurunu gözlemleyebilecek. Etkinlikler kapsamında fikir yarışması da düzenlenerek katılımcılar çeşitli ödüller kazanma fırsatı bulacak.

SON SÖZ

Bu çalışmayı önemsiyorum. Özünde 2015 yılında başlatılmış ama sonrası üzeri örtülmüş bu çalışmayı başkan Mustafa Bozbey ve ekibi hayata geçiriyor.

Bu çalışma ağırlıklı olarak ortaöğretim seviyesinde gökyüzü farkındalığı oluşturma açısından çok değerli. Çünkü bilindiği gibi müfredat içerisinde astronomi, uzay, gökyüzü, yıldızlar ve gök nesneleri hakkında verilen bilgilerin yetersizliği ortada. Bu da astronomiye olan merakın azalmasına yol açıyor. Tüm bunların dışında doğa ile içiçe olacak mekan olmasından dolayı daha da değerli olduğu düşüncesindeyim.

Bu çalışmada emeği geçen herkesi kutluyorum.