Engelli çalıştırma kotası ne kadar? Ne kadar teşvik verilmektedİr?

Ülkemizde son dönemlerde kayda değer bir gelişme de engellilerin istihdamında yaşanmaktadır. Son dönemlerde işsizlik oranlarının artması üzülmemize sebep olmaktadır. Ancak engelli istihdamındaki artışlar da bir nebze de olsa sevindirmektedir. Engelli istihdamında teşvik uygulamasına dair ilk adım 01.07.2008 tarihinde atılmıştır. Özel sektöre ait işyerlerinde çalıştırılan engelli sigortalıların, prime esas kazanç alt sınırı üzerinden yani asgari ücretten hesaplanan sigorta primi işveren hisselerinin tamamının teşvik olarak Hazine ve Maliye Bakanlığı'nca karşılanmaya başlanmıştır. İlk düzenlemede işyerinin çalıştırması zorunlu olan kotayla sınırlı teşvik veriliyordu. Kotayı aşanlar için teşvik verilmesi de sağlanarak engelli istihdamında önemli bir adım atılmış oldu.

Türkiye'de engellilerin işçi olarak istihdamı, 4857 sayılı İş Kanunu'nun 30'uncu maddesinde öngörülen kota sistemi ile sağlanmaya çalışılmaktadır. Buna göre 50 veya daha fazla işçi (tarım ve orman işletmelerinde 51 veya daha fazla) çalıştırdıkları özel sektör işyerlerinde % 3 engelli, kamu işyerlerinde ise % 4 engelli ile % 2 eski hükümlü veya terörle mücadelede malul sayılmayacak şekilde yaralanan işçiyi meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırmakla yükümlüdürler.

Engel durumuna göre tüm vücut fonksiyon kayıplarının en az %40'ından yoksun olduklarını, yetkili sağlık kuruluşlarından alacakları engelli sağlık kurulu raporu ile belgeleyen vatandaşlarımız İŞKUR birimlerine başvurarak "engelli" statüsünde kayıt yaptırabilirler. Meslekte çalışma güç kaybı oranı vb. oranlar dikkate alınmamakta olup tüm vücut fonksiyon kaybı oranına bakılmaktadır. Engelli sağlık raporunda çalışamaz ifadesi yer alıyorsa kişinin engelli kaydı yapılamamaktadır.

İstihdamı zorunlu engelli kontenjanlarının takibi, aylık olarak düzenli biçimde İşkur Müdürlüklerince yapılmaktadır. Engelli kontenjan açığı bulunan işverenlerle iletişime geçilerek alınan engelli işgücü talepleri İşkur'un internet sayfasında yayımlanmakta ve açık kalan kontenjanların kapatılması için gayret gösterilmektedir.

İşverenlerin engelli işçileri meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırmakla yükümlü olmaları nedeniyle, işverenin talebine şartları tutarak başvuru yapan ve görüşmeye gelen engellileri işverenin uygun bulmayarak işe almaması veya engelli kontenjan açığı için talep vermeyerek yükümlülüğünü yerine getirmemesi durumunda ise işverene İş Kanunu'nun 101'inci maddesine istinaden çalıştırmadığı her engelli ve çalıştırmadığı her ay için İş Kurumu İl Müdürlüğünce en az 3.250 TL idari para cezası uygulanmaktadır. Kamu kuruluşları da bu para cezasından hiçbir şekilde muaf tutulmamaktadır.

Engelli işçi çalıştırmadığı için işverenlerden tahsil edilen ceza paraları; engellilerin kendi işini kurmaları, engellinin iş bulmasını sağlayacak destek teknolojileri, engellinin işe yerleştirilmesi, işe ve işyerine uyumunun sağlanması gibi projelerde kullanılmaktadır.

İŞKUR'a kayıt yaptırarak iş arayan engellilere, iş ve meslek danışmalığı hizmetleri verilmektedir. Sonuçta ya mesleki niteliklerini artırmak için kurs veya işbaşı eğitim programlarına yönlendirilmekte ya da durumlarına uygun işlere yerleştirilmektedir. Ayrıca, engellilerin kendi işlerini kurmaları da teşvik edilmektedir.

Özel sektör işverenlerinin kontenjan dâhilinde veya kontenjan fazlası olarak ya da yükümlü olmadıkları halde engelli çalıştırmaları durumunda işverenlerin bu şekilde çalıştırdıkları her bir engelli için asgari ücret düzeyindeki sosyal güvenlik primi işveren paylarının tamamı Hazine'ce karşılanmaktadır. Muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinin yasal süresi içerisinde 14857 kanun numarası seçilmek suretiyle Sosyal Güvenlik Kurumu'na verilmesi ve primlerin düzenli olarak ödenmesi halinde her bir engelli işçi için sigorta prim teşviki olarak işverene 2020 yılında 603,32 TL ödenecektir.

OKUYUCU SORULARI

SORU: 4 yıl önce SGK'dan 15 yıl 3600 yazısı alarak işyerime önceki işyerime verip tazminatlı olarak ayrılmıştım. Daha sonra yeniden çalışmaya başladım. Yine aynı şekilde 15 yıl 3600 yazısı alıp kıdem tazminatımı alabilir miyim?
(Ahmet K.)

CEVAP: Bu hakkınızı iyi niyetli olarak kullanmanız için yasada kaç kez bu haktan yararlanılacağına dair bir sınırlandırma bulunmamaktadır. Aynı şekilde tekrar ayrılıp tazminatınızı alabilirsiniz. Ancak işvereniniz bu hakkınızı kötüye kullandığınızı ispat ederse ödediği kıdem tazminatını geri talep edebilir veya hiç ödemek istemeyebilir. Bu yönde yargı kararları bulunmaktadır.

SORU: Çalışanların vergi indirim raporu alarak erken emekli olduklarını duydum. Engel oranının en düşük kaç olması gerekmektedir? (Şuayip D.)

CEVAP: Vergi indiriminden faydalanabilmek için en az %40 oranında engelli raporunuzun olması gerekmektedir.

EMEKLİLİK HESAPLAMA

SORU: 31.07.2019'da yurt dışı borçlanması yaparak 5150 günümü ödedim. Hizmet dökümünde 1984 yılında ilk sigorta başlangıcım gözüküyor. Hizmetlerimin tamamı SSK'dan 1968 doğumluyum. Ne zaman emekli olabilirim?
(Ali KOCABAŞ)

CEVAP: 25 yıl 48 yaş 5225 gün şartlarıyla emekli olabilirsiniz. Yaş ve yıl şartı dolmuş. En az 75 gün daha isteğe bağlı prim yatırarak veya bir işyerinde çalışarak eksik olan gün sayınızı 5225'e tamamladıktan sonra emekliliğe müracaat edebilirsiniz.