İMALAT VE BİLİŞİM SEKTÖRÜNDE FAALİYET GÖSTEREN İŞVERENLERE İSTİHDAM TEŞVİKLERİNDE POZİTİF AYRICALIKLAR TANINMAKTADIR

İstihdam teşvikleri ilk kez 2004 yılında kalkınmada öncelikli iller için çıkarılan 5084 sayılı yasa ile çalışma hayatına girmiştir. Aynı yıl kültür yatırımı teşvik programı da uygulanmaya başlanmıştır. Ağırlıklı olarak diğer teşvik düzenlemeleri 2008 yılında yasalaşmıştır. Bu yazı mızda amacımız bu teşvikleri teker teker ele almak değildir. Sadece istihdam teşviklerinin önemini vurgulamak, farkındalığını ve bilinirliğini artırmaktır. Bu bağlamda en geniş kapsamlı ve kalıcı teşvik uygulaması 5510 sayılı kanunla birlikte uygulanmaya başlanan 5 puanlık indirimdir. Aslında 5 puanlık indirim denilince küçük bir miktar gibi görünse de öyle değildir. Sigorta primlerinin işveren payının, yani %20.5 puanlık kısmın 5 puanı olarak düşünüldüğünde yaklaşık %25 lik bir indirim söz konusudur. Bu teşvikten faydalanmak için çok kabarık bir şartlar listesi de karşımıza çıkmamaktadır. Yasaların işverenlere yüklediği yükümlülüklere uymaktan başka ekstra bir şey yapmalarına gerek yoktur. Belgeleri zamanında vermek, prim borcunu zamanında ödemek, kayıt dışı istihdam ve sahte sigortalı bildiriminde bulunmamak şeklinde sıralayabiliriz. Kısacası devlet, işlerini zamanında ve yasalara uygun yapan, dürüst işverenin prim yükünü %25 azaltıyor. Zamanında yapamayanlar için daha sonra borç yapılandırmaları çıksa bile bu teşvikler için tren kaçırılmış oluyor. Spesifik olarak önemli bir düzenlemeden bahsetmek yararlı olacaktır. 2018 yılında yasalaşan 7103 sayılı yasa ile iki sektöre pozitif ayrıcalık tanınmıştır. Bu iki sektör imalat ve bilişimdir. Bu sektörlerin niçin seçildiğini ve teşviklerin bu sektörlerde ne şekilde uygulandığını açıklayalım. Özellikle imalat sektörünün seçilmiş olmasında ki amacın üretimde meydana gelen artışın diğer sektörlere olan pozitif etkisinden ve ortaya çıkan sinerjiden faydalanmak olduğunu düşünüyorum. İmalata yapılacak olan yatırımlar işsizliğin azalmasına önemli bir katkı sağlayacaktır. Kayıtlı çalışan sayısı artacak, prim ve vergi gelirleri artacaktır. Bununla birlikte bilişim sektöründe ise durum biraz daha farklıdır. Bilişim sektöründe ise amacın stratejik bir hamle olarak görülmesi gerekmektedir. Geleceğin meslekleri olarak görülen bu alanda ülkemizin eksiklerinin hızla giderilmesi gerekmektedir. Bu nedenle bilgisayar programcılığı, kodlama, oyun geliştirme, bulut bilişim gibi alanların daha fazla teşvikle geliştirilmeye başlanması takdir edilmesi gereken gelişmelerdir.

2018 yılında bu teşvik uygulaması meyvelerini vermiş ve bilgisayar oyunlarındaki ihracat 1 milyar doları aşmıştır. İlave istihdam sağlandığında diğer sektörlerde işverenin 2.558,40 TL'lik asgari ücret üzerinden ödemesi gereken primin tamamı yani 959,40 TL devlet tarafından karşılanmaktadır. Ancak imalat ve bilişim sektörleri için ilave istihdam teşvikinde üst sınır olarak asgari ücretten daha yüksek bir ücret belirlenmiştir. Brüt 6.822,40 TL'ye kadar ücret alan çalışanların hem primlerinin hem de vergilerinin tamamının devlet tarafından karşılandığını, toplamda 2.712,14 TL teşvik olduğunu belirtelim. Ayrıca istihdam edilenlerin her ne yaşta olursa olsun kadın, 18-29 yaş arası erkek veya engelli olması halinde teşvik süresi 6 ay artırılarak 18 aylık bir teşvik verilmektedir. Sadece ilave istihdam açısından teşvik yoktur. Aynı zamanda iş başı eğitim programlarında da imalat ve bilişim sektörleri için ayrıcalıklar bulunmaktadır. Diğer sektörlerde 3 ay olan program süresi imalat ve bilişim sektöründe 6 ay olarak uygulanmaktadır. Siber güvenlik, bulut bilişim, oyun geliştirme, kodlama gibi çağımızın ve geleceğin meslekleri olarak kabul edilen alanlarda düzenlenecek iş başı eğitim programlarına katılan 18-29 yaş arası gençler için program süresi 9 ay olarak uygulanmaktadır. Bilişim sektöründe eğitime katılanlara İş-kur tarafından günlük 85 TL ücret verilmekte ve bu ücret diğer sektörlere göre 10 TL daha fazladır. İş başı eğitim programından yararlanacak çalışanların primlerinin tamamının devlet tarafından karşılandığını hatırlatalım.
Prim yükünü kayıt dışı istihdam ile değil bu tür teşviklerden faydalanarak meşru yollardan hafifletmek mümkündür.

OKUYUCU SORULARI

Soru: 5 yıl önce çalıştığım işyerinden kıdem tazminatımı almak için 15 yıl 3600 yazısını SGK dan alarak verdim ve tazminatımı aldım. Ancak daha sonra yeniden çalışmam gerekti ve 4 yıldır çalışıyorum. Yeniden SGK dan 15 yıl 3600 yazısı alarak işyerimden ayrılırsam kıdem tazminatı alabilir miyim? (Nalan ARSLAN)

Cevap: Bu şekilde başvuru yaparak yeniden kıdem tazminatı almanıza yasal bir engel yoktur. Yargıtay bu hakkın ancak iyi niyet çerçevesinde kullanılabileceğini belirtmektedir. Ancak işvereniniz bu durumu dava konusu yapar ve bu hakkınızı iyi niyet çerçevesinde kullanmadığınızı ispat ederse aldığınız tazminatı geri ödemeniz gerekir.

Soru: Hastalığım nedeniyle yaklaşık 20 gün hastanede yattım taburcu olunca çalışmaya başladım. Daha öncesinde aldığım istirahatlerde SGK daha yüksek para yatırıyordu bu kez daha az yatırdı nedeni ne olabilir? (Tevfik YILMAZ)
Cevap: Geçici iş göremezlik ödemesi ayaktan tedavilerde günlük kazancınızın 2/3'ü yatarak tedavilerde ise ½'si olarak ödenmektedir. Daha önceki tedavileriniz ayaktan ise daha fazla ödenmiştir. Ayrıca istirahat raporunuz iş kazası ve meslek hastalığına bağlı değilse ilk iki günün ücreti ödenmez. 18 günlük brüt ücretinizin 2/3'ü kadar para yatmış olması gerekir.

Soru: Yıllık izin sürem hesaplanırken en son çalıştığım işyerindeki işe başlama tarihi mi dikkate alınır yoksa ilk kez sigortalı çalışmaya başladığım tarih mi? (Aynur ALTINOVA)
Cevap: Yıllık izin sürenize esas kıdeminiz hesaplanırken aynı işveren tarafından çalıştırıldığınız süre dikkate alınır. Bir işyerinden ayrılıp başka bir işyerinde çalışmaya başlamışsanız yani işveren değişikliği olmuşsa kıdeminiz sıfırlanır. Ancak devir veya intikal durumlarında işveren değiştiği halde bu geçerli değildir.

EMEKLİLİK HESAPLAMA

Soru: 06.08.1989 tarihinde ilk sigorta başlangıcım var. 1960 doğumluyum. Toplamda da 3450 gün primim bulunmaktadır. Çalışmalarımın büyük kısmı 2008 sonrası olduğu için yeni yasa beni etkiler mi? Ne zaman emekli olabilirim? (Semra YARDIMCI)

Cevap: Yeni yasa sizi etkilemez. 15 yıl, 58 yaş, 3600 gün şartlarına tabisiniz. Yıl ve yaş şartını tamamlamışsınız ancak 150 gün eksiğiniz bulunuyor. Varsa 150 gün doğum borçlanması yapıp hemen emekli olabilirsiniz yoksa 150 gün daha çalışarak prim gününüzü tamamladığınızda emekli olabilirsiniz