İşsizlik maaşı hangi hallerde alınır. İşsizlik maaşı alan bir kişi sigortasız çalışamaz/çalıştırılamaz.

2008 yılında yapılan Sosyal Güvenlik Reformu'nun ayak sesleri olarak nitelendirebileceğimiz 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu ile ülkemiz 1999 yılında "işsizlik ödeneği" ile tanıştı. En sade tanımı ile işsizlik ödeneği, işlerini kaybedenlere şartları taşımaları halinde işsiz kaldıkları dönem için yapılan ödenektir. Bu ödeneğin hangi şartlarda alınabileceğini, başvuru şekli ve süresini, ödenek alınırken nelere dikkat edilmesi gerektiğini açıklamaya çalışacağım. İşsizlik ödeneğinden faydalanabilmek için; kendi istek ve kusuru dışında işsiz kalmak, hizmet akdinin sona ermesinden önceki son 120 gün hizmet akdine tabi olmak, hizmet akdinin feshinden önceki son üç yıl içinde en az 600 gün süre ile işsizlik sigortası primi ödemiş olmak, hizmet akdinin feshinden sonraki 30 gün içinde en yakın İŞKUR birimine şahsen ya da elektronik ortamda başvurmak gerekmektedir. İşsizlik ödeneğine işten ayrılışı takip eden 30 gün içerisinde başvurulmaması halinde, başvuruda gecikilen süre, toplam hak sahipliği süresinden düşülmektedir.
İşsizlik ödeneği istihdam edilir durumdaki kişilerin yeniden işgücü piyasasına kazandırılması amacını da taşımaktadır. Ödenek, işgücü piyasasına tekrar girecek olan kişinin iş bulma sürecini maddi gerekçelerle sekteye uğratmama gibi fonksiyon üstlenmektedir. Bu bakımdan işsizlik ödeneğinin ödenebilmesi için saydığımız şartların yanında sigortalı işsizlerin iş almaya hazır durumda olması gerekmektedir. İşsizlik ödeneği başvurusu ile aynı zamanda kişinin iş arayan kaydı yapılmakta veya güncellenmektedir. Böylece sigortalı işsizlerin danışmanlık, işe yerleştirme ve mesleki eğitim hizmetlerini alması sağlanmaktadır. Dolayısıyla, avukat ya da bir başkası tarafından başvuru yapılması imkânı bulunmamaktadır.
Ödenekten faydalanmak için diğer bir şart ise ödeneğe başvuran kişinin iş akdinin feshinden önceki 120 gün hizmetin kesintisiz olması şartıdır. Hizmet akitleri kendi istek ve kusuru dışında sona eren sigortalı işsizlerin, hizmet akdinin sona ermesinden önceki son 120 gün içinde, hastalık, ücretsiz izin/aylıksız izin, disiplin cezası, gözaltına alınma, hükümlülükle sonuçlanmayan tutukluluk hali, kısmi istihdam, grev, lokavt, genel hayatı etkileyen olaylar, ekonomik kriz, doğal afet, fesih tarihinde çalışmamış, ev hizmetlerinde 30 günden az çalışma, kısa çalışma ödeneği, yarım çalışma ödeneği nedenleriyle hizmet akdi devam etmekle birlikte prim yatırılmaması halinde, prim yatırılmayan bu süreler son 120 gün şartının değerlendirilmesinde kesinti sayılmamaktadır. İşsizlik ödeneği şartları ile ilgili yapılan son düzenleme ile birlikte, 18.01.2019 tarihi ve sonrasında hizmet akdi sona erenler için, aynı işverenle iş ilişkisinin olup olmadığına ve eksik gün nedenlerine bakılmaksızın hizmet akdinin feshinden önceki son 120 günlük dönemde hizmet akdinin bulunması yeterli görülmektedir. Diğer bir ifade ile kesintisiz 120 gün prim gün sayısı yerine işten ayrılış tarihinden önce 120 gün hizmet akdinin bulunması şartı getirilmiştir.

Peki işsizlik ödeneği her işsize aynı süre boyunca mı veriliyor? Burada da bazı kıstaslar bulunmaktadır. İşsizlik ödeneği, hizmet akdinin feshinden önceki son üç yıl içinde; 600 gün sigortalı olarak çalışıp işsiz kalanlara 180 gün, 900 gün sigortalı olarak çalışıp işsiz kalanlara 240 gün, 1080 gün sigortalı olarak çalışıp işsiz kalanlara 300 gün süre ile verilmektedir. Günlük işsizlik ödeneği, sigortalının son dört aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının %40'ı olarak hesaplanmaktadır. Bu şekilde hesaplanan işsizlik ödeneği miktarı, onaltı yaşından büyükler için geçerli aylık asgari ücretin brüt tutarının %80'ini geçememektedir. İşsizlik ödeneği damga vergisi hariç herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulmaz. 2019 yılı brüt asgari ücretten (2558,40 TL) primleri yatırılan bir çalışanın işsizlik ödeneği olarak eline damga vergisi düşüldükten sonra, 1.015,59 TL geçmektedir.
İşsizlik ödeneği almakta iken; İŞKUR tarafından teklif edilen mesleklerine uygun ve son çalıştıkları işin ücret ve çalışma koşullarına yakın ve ikamet edilen yerin belediye mücavir alanı sınırları içinde bir işi haklı bir nedene dayanmaksızın reddedenlerin, çalışma hayatını inceleme ve denetleme yetkisine haiz müfettişlerce veya kamu idarelerinin denetim elemanları tarafından yapılan denetimlerde İŞKUR'dan işsizlik ödeneği aldığı dönemde kayıt dışı olarak çalıştığı tespit edilenlerin, işsizlik ödenekleri tekrar başlatılmamak üzere kesilmektedir. İşsizlik ödeneği aldığı süre içinde herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı almaya başlayanların ödenekleri "Emeklilik" gerekçesiyle yaşlılık aylığını almaya başladığı tarih itibarıyla kesilir. İŞKUR tarafından önerilen meslek geliştirme, edindirme ve yetiştirme eğitimini haklı bir neden göstermeden reddeden veya kabul etmesine karşın devam etmeyen ve haklı bir nedene dayanmaksızın İŞKUR tarafından yapılan çağrıları zamanında cevaplamayan, istenilen bilgi ve belgeleri öngörülen süre içinde vermeyenlerin işsizlik ödenekleri kesilmektedir. İşsizlik ödeneği alanlar genel sağlık sigortası kapsamında olup, işsizlik ödeneği ödenen günler için, ilgililer adına sadece genel sağlık sigortası primleri yatırılmaktadır. Ödenek alanların bakmakla yükümlü olduğu kişiler de genel sağlık sigortalısı kapsamında sağlık hizmetlerinden yararlanabilmektedir. İşsizlik ödeneği alınan süre içinde; ikamet adresinin değişmesi, herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı alınması, yetkili sağlık kuruluşunca istirahatli kılınması, silahaltına alınılması, yurtdışına çıkılması, bir işte çalışmaya başlanması veya mahkeme kararıyla işe iade edilmesi hallerinde durum 15 gün içinde en yakın İŞKUR birimine veya Alo170'e bildirilmelidir. Buradan uyarmakta fayda var. İşsizlik maaşı alınan dönemlerde işçi ile işverenin karşılıklı rızası olsa dahi kayıt dışı istihdam söz konusu olursa hem idari para cezası uygulanır hem de savcılığa suç duyurusunda bulunulabilir. Hem çalışıp hem de işsizlik maaşı almanın ahlaki ve vicdani boyutunu akıllardan çıkarmamak gerekir. Bunun yanında taraflar hakkında Kamuyu zarara uğratmaktan adli işlem başlatılabilir.

NE ZAMA EMEKLİ OLURUM?

OKUYUCU SORULARI

Soru: 2009 dan beri Ek-5 tarım sigortası ödüyorum. Başkasının bakımına muhtaç derecede engelli çocuğum bulunmaktadır. Engelli çocuğum nedeniyle yatırdığım günlere ilave gün alıp erken emekli olabilir miyim? (Sevgi ÇOTANAK)

Cevap: Çocuğunuzun durumu SGK Bölge sağlık kurulu tarafından da başkasının bakımına muhtaç derecede ağır engelli olarak onaylanırsa, yatırmış olduğunuz primlerin ¼'ü kadar daha prim gün sayınıza ilave edilir. İlave edilen gün sayısı kadar yaşınızdan düşülür. Erken emekli olabilirsiniz.

Soru: 01.06.1994 tarihinden beri öğretmen olarak görev yapmaktayım. 1970 doğumluyum. Başladığım tarihten beri aralıksız kamuda görev yapıyorum. Ne zaman emekli olabilirim. (Nur TAŞKIN)

Cevap: Nur Hanım, 20 yıl, 7200 gün, 50 yaş, şartlarına göre emekli olabilirsiniz. Yıl ve gün şartını sağladığınız ancak henüz yaşınızın dolmadığı anlaşılmaktadır. 2020 yılında yaşınızı doldurduğunuz tarihte emeklilik dilekçesi verebilirsiniz.

Soru: İşyerinde geçirmiş olduğum iş kazası nedeniyle iş göremezlik geliri alabilmem için maluliyet oranımın kaç olması gerekir. (Kerim BOSTAN)

Cevap: SGK tarafından yapılan inceleme neticesinde meydana gelen olay iş kazası olduğu anlaşılırsa ve en az % 10 oranında sürekli iş göremezlik durumunuz varsa tarafınıza gelir bağlanacaktır.

Soru: Eşim yeni vefat etti. Kendisi polis emeklisiydi. Eşimden bana bağlanan aylıkla birlikte daha önce vefat eden SSK emeklisi babamdan da maaş alabilir miyim? (Feride BAHAR)

Cevap: Öncelikle başınız sağ olsun Feride Hanım. Hem babanızdan hem de eşinizden ölüm aylığı alma hakkınız bulunmaktadır. Başvurunuzu en kısa sürede yapabilirsiniz.