İstirahat raporlu olan çalışanların ve işverenlerinin SGK işlemlerinde bilmesi gerekenler

Çalışanların hastalık, doğum, iş kazası veya meslek hastalığı nedenleriyle istirahat raporu almaları halinde gerek çalışan gerekse işverenlerin dikkat etmeleri gereken hususları açıklamaya çalışacağım. Keza hatalı veya eksik yapılan işlemler nedeniyle iş mağduriyeti olabileceği gibi SGK tarafından işverene idari para cezası uygulandığını da hatırlatalım.
Hastalık ve analık hallerinde alınan istirahat raporları nedeniyle geçici iş göremezlik ödemesi alınabilmesi için son bir yıl içinde sigortalı adına en az 90 gün prim bildirilmiş olmalıdır. Hastalık halinde raporların ilk iki günü için herhangi bir ödeme yapılmaz. Analık hallerinde ise doğumdan önceki sekiz ile doğumdan sonraki sekiz hafta için geçici iş göremezlik ödenir. Çoğul gebelikte ise bu süreye iki hafta ilave edilir. İş kazası ve meslek hastalığında geçici iş göremezlik ödemesi alabilmek için son bir yıl içinde 90 gün prim bildirimi zorunlu değildir. İlk kez işe başlayan bir kişi dahi olsa iş kazasından dolayı geçici iş göremezlik ödemesine hak kazanır. Raporlu iken işçinin rızasıyla bile çalıştırılması yasaktır. Eğer işçi çalışmak istiyorsa yeniden hekime müracaat edip iş başı kâğıdı almalıdır. İstirahat raporlarında sigortalının istirahat sonrasında çalışıp çalışamayacağı veya kontrol muayenesi yapılıp yapılmayacağı hususunun belirtilmesi gerekmektedir.
Ayaktan tedavilerde hizmet akdiyle çalıştırılan sigortalıya tek hekim raporu ile bir defada en çok 10 gün istirahat verilebilir. İstirahat sonrasında kontrol muayenesi raporda belirtilmiş ise toplam süre 20 günü geçmemek kaydı ile istirahat uzatılabilir. 20 günü aşan istirahat raporları sadece sağlık kurulunca verilebilir. Sağlık kurulunun ilk vereceği istirahat süresi sigortalının tedavi altına alındığı tarihten başlamak üzere 6 ayı geçemez. Tedaviye devam edilmesi hâlinde malullük hâlinin önlenebileceği veya önemli oranda azaltılabileceği sağlık kurulu raporu ile tespit edilirse bu süre uzatılabilir. Sigortalılara bir takvim yılı içinde tek hekim tarafından ayaktan tedavilerde verilecek istirahat sürelerinin toplamı kırk günü geçemez.
Bu süreyi geçen istirahat raporlarının sağlık kurullarınca düzenlenmesi gerekmektedir. Aile, Çalışma ve Sosyal hizmetler Bakanlığı'nca yetkilendirilen işyeri hekimi bir kerede en fazla 2 gün istirahat verebilir.
Bir işyerinde sosyal güvenlik destek primi-ne tabi olarak çalışan ve SGK'dan emekli aylığı almakta iken hastalığı sebebiyle başvurduğu hekimlerce istirahatli bırakılan sigortalıya SGK tarafından hastalık ve analık sigortası kollarından iş göremezlik ödeneği ödenmesi mümkün değildir. Ancak bu kişilerin istirahatine lüzum görülmesi halinde işverene bilgi verilmesi amacıyla geçici iş göremezlik belgesi düzenlenmesi, ayrıca istirahatinin bitiminde işyerlerine ibraz etmeleri için "çalışabilir kâğıdı" tan-zim edilmesi hallerinin dışında anılan sigorta kollarından geçici iş göremezlik ödeneği ödenmediğinden bu belgelerin SGK ünitelerine gönderilmesine gerek yoktur. Ancak emeklinin iş kazası ve meslek hastalığına maruz kalması halinde ise e-Ödenek sistemi üzerinden veya kâğıt ortamında istirahat raporlarının düzenlenerek SGK'ya gönderilmesi halinde geçici iş göremezlik ödeneğinin ödenmesi gerekmektedir.
Bu nedenle iş kazası ve meslek hastalığına maruz kalanlar emekli dahi olsa 3 iş günü içinde iş kazası bildirimlerinin de yapılması gerekmektedir.
Hizmet akdi ile çalıştırılan sigortalılara, iş göremezlik ödeneklerinin ödenebilmesi için işverenlerince istirahat süresince işyerinde çalışılmadığına dair bildirimin yapılması gerekmektedir. Bu bildirim de diğerleri gibi elektronik olarak yapılabilmektedir Bildirim süresinin geçmiş olması ancak herhangi bir yöntemle bildirim yapılmamış olması durumunda ise gerekli müstehaklık şartlarının varlığı halinde, sigortalı adına 30 gün veya istirahat süresi ile uyumlu olmayacak şekilde fazla prim ödeme gün sayısı bildirilmesi durumu hariç olmak üzere geçici iş göremezlik ödenekleri ödenebilmektedir.
İstirahat raporları elektronik ortamda gönderilen ve ödenekleri ödenen sigortalılar için işverenlerce "01-İstirahat", "Çalışmadı" veya "Çalıştı" bildirimlerini yapmayanlar ya da yasal süresi dışında yapanlar SGK tarafından e-Ödenek programı tarafından tespit edilmekte olup söz konusu bildirimleri yapmayan ya da yasal süresi dışında yapanlara idari para cezası işlemleri uygulanabilmektedir. İşverenler tarafından sigortalının istirahat raporu aldığını kendisine bildirmediği bu yüzden e-ödenek programından işlem yapılmadığı şeklindeki yakınmalarını gidermek için SGK hastanede işlemleri tamamlanınca işveren ekranına elektronik olarak bilgilendirme yapmaktadır. Bildirim yapılmasa dahi işe gelmeyen işçinin akıbetini araştırması ve işlemlerini yapması kendisi açısından faydalı olacaktır.
Bildirim yapmayanların hepsine ceza uygulanmamaktadır. Öncelikle; aylık prim hizmet belgesi üzerinde yer alan eksik gün nedeni "01-İstirahat" veya "istirahatli olduğu sürelerde, işyerinde çalışmamıştır" olarak veya manuel veya Elektronik Çalışılmadığına Dair Bildirim Giriş ekranından sigortalının istirahatli olduğu dönemde çalışıp çalışmadığını "Çalışmadı" veya "Çalıştı" olarak, bildirmeyen işverenlere 5510 sayılı Kanun'un 102 nci maddesinin birinci fıkrasının (i) bendinde belirtilen asgari ücretin yarısı, geç bildirenlere ise asgari ücretin onda biri tutarında idari para cezası uygulanmaktadır. Yani rapor tarihinden itibaren 10 gün içinde işverenler çalışmazlık ekranından işlem yapmamış olsalar bile eğer aylık prim hizmet belgesinde "1" istirahat koduyla eksik gün bildirimi yapmışlarsa ceza uygulanmamaktadır. Eksik gün nedeni "01-İstirahat" bildirimini yapmayan ya da geç yapan işverenlere eksik gün nedeni bildirimi ile ilgili sigorta primleri mevzuatı gereği idari para cezası uygulandığının tespit edilmesi halinde ayrı bir ceza uygulanmamaktadır.
Son olarak belirtmek isterim ki işverenler istirahat raporu alan işçisi için aylık prim hizmet belgesinde günlerini 30 günden eksik girmek zorunda değillerdir. Gerek bireysel veya toplu sözleşme hükümlerinden kaynaklı olsun gerekse atıfet kabilinden işveren prim günlerini tam olarak bildirmek isteyebilir. Bu durumda 30 gün bildirim yapılsa dahi işçinin geçici iş göremezlik ödemesi alabilmesi için e-ödenek programından çalışmazlık girişi yapmak zorundadırlar. Aksi halde idari para cezası ile karşı karşıya kalabilirler.

EMEKLİLİK HESAPLAMA

Soru: 1964 doğumluyum. 1993-2000 yılları arasında 2500 gün SSK çalışmam var. Yaklaşık 7 yıldır isteğe bağlı ödüyorum. Ne zaman emekli olabilirim? (Tuğba KILIÇ)
Cevap: 60 yaş 5400 gün şartlarıyla Bağkur'dan emekli olabilirsiniz. 5400 gün primi tamamladıktan sonra yaşınızın dolduktan sonra 2024 yılı doğum tarihinizde emeklilik müracaatı yapabilirsiniz.

OKUYUCU SORULARI

Soru: Eşim çalışmıyor benim sigortam var. Eşimin doğumu nedeniyle SGK'dan yardım alabilir miyiz? (Kemal SOYKARCI)
Cevap: Son bir yıl içinde 120 gün priminiz varsa sizin sigortanızdan dolayı eşinize SGK tarafından sadece bir kez emzirme yardımı yapılır. Emzirme ödeneği 202 TL dir. Ayrıca Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Müdürlüğü'ne başvurup çocuk yardımı alabilirsiniz. İlk çocuksa 300, ikinciyse 400, üç ve daha fazlaysa 600 TL çocuk yardımı alırsınız.

Soru: Genel sağlık sigortası priminin ailedeki herkes ayrı ayrı mı ödüyor? Bir kişi ödeyince diğerleri yararlanabiliyor mu? (Şeyma KALBURCU)
Cevap: Gelir araştırması sonucu hane halkı geliri kişi başı asgari ücretin üçte birinden az ise tüm aile bireyleri hiç prim ödemeden genel sağlık sigortası kapsamına alınır. Eğer gelir araştırması sonucu hane halkı geliri kişi başı asgari ücretin üçte birinden fazla çıkarsa ailede bir kişinin 88,29 TL genel sağlık sigortası primi ödemesi halinde tüm aile sağlıktan faydalanabilir.