Kimler isteğe bağlı sigorta yaptırabilir? İsteğe bağlı primler hangi statüde değerlendirilmektedir? Aksayan yönleri nelerdir?

Sosyal güvenlik kanunumuzda zorunlu sigortalılık kapsamında herhangi bir çalışması olmayan ister Türk vatandaşı olsun ister yabancı olsun, herkes isteğe bağlı sigortalı olma hakkına sahiptir. 18 yaşını dolduran ve Türkiye'de ikamet edenler başvuru yapabilir. Ancak yabancılar için gerekli olan bir başka durum ise Türkiye'de ikamet süresi 1 yılı dolmadan genel sağlık sigortası primi tahsil edilmemektedir. Bu kişiler ilk bir yıl sağlık hizmetlerinden yararlanamazlar ancak malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası primi yatırabilirler. 01.10.2008 öncesinde isteğe bağlı sigorta başlatmış ve halen devam edenler için Türkiye'de ikamet etme şartı aranmamaktadır. Bunun yanında, ülkemiz ile uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurtdışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçileri ile uluslararası sosyal güvenlik sözleşmelerinden dolayı yurtdışından da ülkemizde isteğe bağlı sigortaya devam etme hakkı olanlar için Türkiye'de ikamet şartı aranmamaktadır. Ülkemizle imzalanmış ikili sosyal güvenlik sözleşmelerine göre; Fransa, İngiltere, İsveç ve İsviçre'de bulunanlar ile bu ülkelerde sigortalı olanlardan Türkiye'de ikamet etme şartı aranmaksızın isteğe bağlı sigortalı olma şartlarını yerine getirenlerin ülkemizde isteğe bağlı si-gortaya prim ödemeleri mümkündür.
İsteğe bağlı sigortaya müracaat edenlerin, sigortalılıklarının başlayacağı tarihte 5510 sayılı Kanunun 4'üncü maddesinin birinci fıkrasının (a), (b) ve (c) bentleri ile 506 sayılı Kanunun geçici 20 inci maddesine tabi sandıklarda sigortalı olarak çalışmamaları gerekmektedir.
Sosyal güvenlik mevzuatı uyarınca malullük, yaşlılık, emeklilik aylığı/maaşı alanlar isteğe bağlı sigortalı olamazlar. Ancak sürekli iş göremezlik geliri alanlar ile ölüm aylığı alanlar isteğe bağlı sigorta yaptırabilirler.
5510 sayılı Kanun'un 4'üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı olarak çalışanlardan ay içinde 30 günden az çalışan ya da tam gün çalışmaması nedeniyle ay içindeki gün sayısı 30 günden az olan sigortalılar isteğe bağlı sigortaya prim ödeyerek noksan sürelerini 30 güne tamamlayabilirler. Bu durumda olup isteğe bağlı sigorta ödeyenler, SSK kapsamında yani 4/a statüsünde değerlendirilir.
İsteğe bağlı sigorta primi asgari ücret ile asgari ücretin 7,5 katı arasından sigortalının talebine bağlı olarak tespit edilen tutarın %32'si kadardır. Yani 2019 yılı için en düşük 818,69 TL en yüksek 6.140,16 TL kadar prim yatırılabilir. 30 gün prim yatıran bir isteğe bağlı sigortalısı sağlık hizmetlerinden faydalanmaya başlayabilir. Diğer sigortalılarla arasında sağlık hizmetlerinden faydalanma açısından bir fark yoktur. İlk defa isteğe bağlı sigortalı olmak isteyenlerin e-devlet üzerinden veya "İsteğe Bağlı Sigorta Giriş Bildirgesi" ile SGK'ya başvurmaları gerekmektedir. Tekrar isteğe bağlı sigortalı olmak isteyenlerin ise talep dilekçesi ile müracaatları yeterli olacaktır. Sosyal Güvenlik Merkezi'ne elden veya posta yoluyla başvuru yapma imkânı bulunmaktadır. Talep tarihini takip eden günden itibaren sigortalılık başlatılmaktadır.

İsteğe bağlı sigorta prim borçlarında diğer prim borçlarından farklı olarak borcun ödenmemesi halinde üzerinden 12 ay geçtiğinde sigortalının ilgili aydaki sigortalılığı iptal edilir. Bu nedenle isteğe bağlı sigortanın düzenli olarak ödenmesi ve takip edilmesi önemlidir. 01.10.2008 tarihinden sonra isteğe bağlı sigortaların statüsü, kısmi süreli çalışmalarını tamamlayanlar hariç Bağ-Kur kapsamından yeni kanuna göre 4/b'li olarak değerlendirilmektedir.
Genel olarak isteğe bağlı sigortalılık hakkında bilgi verdikten sonra yaşanan bazı sorunları da dile getirmekte fayda olduğunu düşünüyorum. 2008 yılında yapılan sosyal güvenlik reformu ile birlikte SSK kanununda olan isteğe bağlı sigorta uygulamasına son verilmiş ve Bağ-Kur'da olan uygulamaya tercih edilerek 5510 sayılı kanunda yer alan şimdiki son halini almıştır. 2008'den önce 506 sayılı kanun kapsamında yani SSK' lı olarak en az 1080 gün primi olanlar çalışmadan da isteğe bağlı SSK'lı olabiliyor ve emeklilik haklarından da aynen SSK sigortalısı gibi yararlanabiliyordu. Ancak 01.10.2008 tarihinden itibaren uygulanmaya başlayan dönemde ise sadece Bağ-Kur uygulamasına devam edilmiştir. Ancak 5510 sayılı kanunun 52. Maddesinde düzenlenen isteğe bağlı uygulaması aynı kanunun 4. maddesinin B bendine göre sigortalılık statüsü sağladığından fazla rağbet görmemektedir. Nedeni ise SSK ile Bağ-Kur'lular açısından emeklilik şartlarının farklı olmasıdır. 5510 sayılı kanunda 4/a lı olarak ifade edilen SSK lılar ile 4/b liler olarak ifade edilen Bağ-kurlular açsından gerekli olan emeklilik gün sayılarında ve sigortalılık sürelerinde önemli farklar bulunmaktadır. Bu farklar Bağ-Kurlular aleyhine olduğundan olumsuz yansıması isteğe bağlı uygulamasında da etkisini göstermektedir. Bunun yanında insanlar çalışamadıkları sürelerde prim yatırmak isteseler bile isteğe bağlı sigortayı tercih etmeyip eş, dost akrabaya ait bir işyerinden veya sahte bir işyerinden kendisini sigortalı göstererek emeklilik günlerini tamamlamaya veya sağlık hizmetinden faydalanmaya çalışmaktadır. Daha sonra de Sosyal Güvenlik denetmenleri tarafından yapılan inceleme ve soruşturmalar sonucunda fiili bir çalışmaya dayanmadığı anlaşılan primler iptal edilmekte ve yatırılan primler ise SGK tarafından iade edilmemektedir. 5434 sayılı kanunda yer alan ve halen memurlar için uygulaması devam eden isteğe bağlı sigorta sisteminin işçiler açısından da uygulanabilir olduğunu düşünüyorum. Memurlar en az 10 yıl çalışmış olmak kaydıyla kendileri istifa etmişler ise istifa tarihinden itibaren 6 ay içinde isteğe bağlı olarak Emekli Sandığı iştirakçisi olmak için başvuruda bulunmak ve başka bir sigortalılık statüsüne tabi olacak bir çalışması olmamak kaydıyla primlerini kendileri yatırarak isteğe bağlı sigortalılıklarını devam ettirebilmektedir. Benzer bir kanuni düzenleme yapılarak en az 10 yıl veya 3600 gün 4/a'lı olan sigortalıların aynı statüde yani SSK lı olarak isteğe bağlı prim ödeme imkânı sağlanırsa insanların sahteciliğe başvurmalarının önüne geçilebilir ve bu şekilde meydana gelen sorunlar ve mağduriyetlerde ortadan kaldırılabilir.

OKUYUCU SORULARI

Soru: Şirket ortaklığım nedeniyle Bağ-Kur'luyum. Emekliliğime son 3,5 yılım kaldı kendi işyerimden ssk'lı olarak emekli olmam mümkün müdür? (Kerim POLAT)

Cevap: 01.10.2008 sonrasında 5510 sayılı kanunun 53. maddesine göre bağkur sigortalıları yani 4/b liler kendi işyerlerinden veya ortağı oldukları işyerinden dolayı SSK'lı yani 4/a'lı olarak bildirilemezler. Bildirim yapılamayacağına dair e-bildirge sisteminde uyarı vermektedir.

Soru: Yurtdışı borçlanması yaparak emekli olmak istiyorum. Ücretler artmış ve emeklilik koşulları zorlaşıyormuş. Ne zamana kadar başvurursam eski kanundan faydalanabiliyoruz. Ödemeyi ne zamana kadar yapmamız gerekiyor ve tamamını mı ödeyeceğiz? (Davut KUMBASAR)

Cevap: 31.07.2019 tarihine kadar müracaat edenler yasa değişikliğinden etkilenmeden yurt- dışı borçlanması yapabilirler. Borç miktarının tarafınıza tebliğ edildiği tarihten itibaren 3 ay içerisinde emekliliğinize yetecek kadarını ödeyebilirsiniz. Henüz emeklilik durumunuz yoksa tamamını ödemenizi tavsiye ederim.

Soru: 1968 doğumlu bayanım. 01.10.2008 tarihinden itibaren tarım ssk ödemekteyim. Şu an için toplam 3450 gün primim var. Emeklilik şartlarım nelerdir. (Nazan ZOR)

Cevap: Emeklilik koşullarınızdan biri 58 yaş 7200 gün şeklindedir. Diğeri ise 61 yaş 4600 gündür. 58 yaşını doldurduğunuz 2026 yılında 7200 prim gününüz dolmamaktadır. 7200 günü doldurduğunuz tarihte zaten 61 yaşına gelmiş olacaksınız o yüzden 7200 gün prim yatırmak sizin için avantajlı değil. Sizin için uygun olan 4600 gün prim yatırdıktan sonra 61 yaşı beklemektir.