Sahte sigortalılık tuzağına düşmeyin

Sosyal güvenlik mevzuatımıza göre, hizmet akdi ile bir veya birden fazla işyerinde çalışanlar, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 4. Maddesinin (a) bendi kapsamında sigortalı olurlar. Eski ifadesiyle SSK'lı olurlar. Bu kapsamda çalışanların sigortalılıkları işverenleri tarafından yapılan işlemlerle elektronik olarak SGK'ya bildirilmektedir. İşveren beyanıyla elektronik olarak bildirim yapılması bazı kötü niyetliler tarafından suiistimal edilebilmektedir. Bazı durumlarda da özellikle SSK kapsamında emeklilik hakkı elde etmek isteyen Bağ-kurlu olanlar bir işveren emrinde fiilen kendileri çalışmadıkları halde SSK kapsamında sigortalı gösterilme gayreti içerisine girebilmektedir. Yargıtay tarafından verilen birçok kararda SSK kapsamında yani 4/a lı olarak sigortalı bildirilebilmek için en temel koşul çalışmanın fiilen gerçekleştiriliyor olmasıdır. Yani sigortalılığın gerçek bir çalışmaya dayanması gerekmektedir. Vatandaşlar arasında " sigortalı gösterilmek" şeklinde bir deyim oluştuğu, bu uygulamanın gayet yasal bir işlem gibi konuşulduğu ve başkalarına da tavsiye edildiği tarafımızca da sık sık müşahede edilmektedir. Öncelikle belirtmek isterim ki "sigortalı gösterilmek" yasalara aykırı bir işlemdir. Bu (SSK) kapsamda sigortalı olmak için mutlaka fiilen gerçekleşen bir çalışma olması gerekmektedir. Aksi halde çalışma olmayan dönemlere ait yapılan SGK bildirimlerinin iptali ve telafisi mümkün olmayan mağduriyetlerin oluşmasına bizzat vatandaşların kendileri sebep olabilmektedir.

Bu haftaki yazımızda özellikle kişiler için hangi hallerde sahte sigortalılık söz konusu olur. Hangi hususlara dikkat etmeleri gerektiğini açıklamaya çalışacağım.

İlk olarak emeklilik statüsü nedeniyle tercih edilen yöntemi açıklayalım. 01.05.2008 tarihinden önce sigortalı olanlarda emekliliğin hangi statüden gerçekleşeceğine son 7 yıldaki çalışmalara bakılarak karar verilmektedir. Son yedi yıl içinde en çok hangi statüden bildirim fazlaysa emeklilik şartları da bu statü kurallarına göre belirlenmektedir. 2008 öncesinde sigortalılığı başlayanlar için SSK dan emekli olmak, diğer statülere göre prim gün sayısı ve bağlanan emekli aylığı miktarı açısından daha avantajlı olması nedeniyle sahte sigortalılığa en fazla bu nedenle başvurulmaktadır. Özellikle Bağ-kur kapsamında emekli olmak istemeyenler 3,5 yıl (1261 gün) SSK kapsamında sigortalı gösterilerek haksız bir menfaat elde etmeye çalışmaktadır. Maalesef, biraz daha fazla maaş alayım, daha erken emekli olayım derken, bir denetim veya inceleme sonucunda hem emeklilik iptal edilebilmekte hem de alınan maaşlar faiziyle birlikte geri talep edilmektedir.

İkinci yöntemde ise tamamen sahte bir işyerinden sigortalı gösterilmektir. Normalde bir suç örgütü şeklinde yapılanan birkaç kişi aslında var olmayan bir işyerinden SGK'ya bildirim yaparak insanları sigortalı göstermektedir. Bu kişilerin amacı hem bildirim yaptıkları kişileri hem de SGK'yı dolandırmaktır. Sahte işyeri bildirimleri, bazen gerçekte var olan ancak hiç çalışmayan bir işyeri adresi üzerinden, bazen de hiç olmayan uydurma bir adres üzerinden gerçekleşebilmektedir. Bu tür sahte işyerleri çoğunlukla evsiz, sokakta yaşayan hiçbir şeyden haberi olmayan bir kişi üzerinden veya akli dengesi yerinde olmayan birinin üzerinden gerçekleşebilmektedir. Bazen de kimlik belgesi ele geçirilen bir kişi üzerine yapılan işlemlerle yapıldığı görülmektedir. Bu tür işyerlerinden çalışmadığı halde sigorta ihtiyacı olanlar daha düşük miktarlarda para alınarak sigortalı gösterilmekte ancak primler SGK ya ödenmemektedir. Örneğin bir çalışanın bir işverene sigorta prim maliyeti 950 TL iken bu tür sahte işyerlerinden sahtekârlar 500-600 TL gibi ücretler alarak, kişileri sahte sigortalı yapmaktadırlar. Ancak aldıkları paraları SGK'ya yatırmadıklarından üzerine işyeri açılan kişiyi borçlandırmaktadırlar. Son zamanlarda karşımıza çıkan bir başka sahtekârlık ise bir işveren emrinde gerçekten de çalışmakta olan çalışanların başkası üzerine açılmış olan sahte bir işyerinden sigortalı göstermektir. Bu durumda da gerçekte bir çalışma olmasına rağmen, sigortalı bildirimin yapıldığı işyeri sahte olduğu için işçiler mağdur olmaktadır.

Son yöntem de ise, gerçekte var olan bir işyerinde, hem fiilen çalışanların hem de hiç çalışması olmayanların bildirilmesidir. Nasıl olsa kalabalıkta anlaşılmaz denilerek hiç çalışması olmayanların da diğerleri ile birlikte sigortalı gösterilmesidir. Bu uygulama genelde eş, dost, akraba ricası üzerine yapılmaktadır. Bazen de aracı olanlar bu işi bir kazanç kapısı haline dönüştürmektedir.

Emeklilik statüsünün sahte sigortalılık yöntemi sayesinde elde edilecek haksız bir kazancın kimseye hayır getirmeyeceği bilinmelidir. Hem yasal değildir hem de etik. Bu yöntem önünde sonunda mutlaka haksız kazanç elde eden kişinin karşısına bir sorun olarak çıkacaktır. Diğer taraftan gerçekten fiilen bir işyerinden çalışanların mutlaka SGK bildirimlerini, e-devlet veya Alo 170 hattı üzerinden sürekli kontrol etmeleri çok önemlidir. Özellikle bildirimlerinin yapıldığı işyeri sicil numarasının hangi işverene ait olduğu, bildirim yapılan işveren ile sözleşme yapılan işverenin aynı olup olmadığı, işyeri adresi, bildirilen primin ve gün sayısının eksik olup olmadığı, meslek kodunun uygunluğu gibi detaylar mutlaka kontrol edilmelidir. Yukarıda saydığım nedenlerle sigortalılığın iptali halinde, varsa emeklilik iptal edilmekte, ödenen aylıklar faiziyle geri alınmaktadır. Bunun yanında kişi için ödenen sağlık masrafları da geri istenmektedir. İşyerlerinin teşvikleri iptal edilmekte bu tür sahtekârlıklara bilerek karışanlar ve dolandırıcılar hakkında suç duyurusunda bulunulmaktadır. Sahte sigortalılık denetimlerinin tamamı Sosyal Güvenlik Denetmeleri tarafından yapılmaktadır. Denetmenler sadece kayıt dışı istihdamla değil bu tür sahtecilik olaylarıyla da kamu zararını engellemeye çalışmaktadırlar. Gerek kayıt dışı tespitlerinden oluşan idari para cezaları, gerekse bu şekilde ki yolsuzluk tespitlerinden kaynaklı yerellik sorunu ortaya çıkabilir. Bu sorunun işlemlere yansımaması açısından ve sürekli aynı ilde çalışmaktan kaynaklı sorunların önüne geçmek amacıyla denetmenler için Grup Başkanlıklarının oluşturulması SGK açısından çok daha yararlı olacaktır. Buruk bir şekilde kutladığımız bu bayram günlerinde tüm okuyucularımızın ve ailelerinin Ramazan Bayramlarını en içten dileklerimle kutlar, en başta sağlık, mutluluk ve esenlikler dilerim.

Okuyucu Soruları, Soru:1-Babamın borçları nedeniyle mirasın reddi davası açtım. Mirası reddettiğim için ölüm aylığı alamayacak mıyım? (Vildan KILIÇ)

Cevap: Mirasın reddedilmesi, hak sahibi kız çocuğuna bağlanacak ölüm aylığına engel değildir. Başvurmanız hainde diğer şartları da sağlamanız halinde aylık bağlanacaktır.

Soru: Kıdem tazminatım SGK hizmet dökümünde gözüken prim tutarları üzerinden hesaplandı. Ayrıca 6 yıl 8 ay çalışmam rağmen 8 aylık tutar dikkate alınmadı. Yapılan işlem doğru mudur? (Birol KALKAN)

Cevap: Kıdem tazminatı brüt ücrete ilave olarak hesaplanabilen ve süreklilik arz eden diğer ödemelerden oluşan giydirilmiş brüt ücret üzerinden hesaplanmalıdır. Yani varsa, ayrıca yol, yemek, yakıt, vb. haklarınızın da hesaplanıp dâhil edilmesi gerekir. Ayrıca 8 aylık daha kıst tutar hesaba dâhil edilmelidir. 8 aylık daha dâhil edilmelidir.

Ne zaman emekli olurum?

2001'e kadar sigortasız çalıştım. Dava açabilir miyim? 2001'te başka bir işyerinde SSK lı sigortam başladı. 4680 günüm var. 1965 doğumluyum. Artık çalışamıyorum. Ne zaman emekli olurum? (Fatma HARMANCI)

2001 öncesi çalışmalarınız için SSK ya işe giriş bildirgesi verilmiş ise dava açabilirsiniz. Aksi halde zamanaşımı nedeniyle davanız reddedilir. 2001 başlangıcınıza göre 09.09.1999-01.05.2008 arasında sigorta başlangıcı olan kadınlar için 7000 gün 58 yaş veya 25 yıl 4500 gün 58 yaş şartlarıyla emekli olabilirsiniz. Yaşınız 2023 yılında dolacak ancak 25 yılı dolduracağınız 2026 da emekliliğe müracaat edebilirsiniz. Yada varsa doğum borçlanması ile 7000 güne tamamlayarak 58 yaşınızın dolduğu 2023 yılı doğum tarihinizde emekli olursunuz