Sürekli iş göremezlik geliri nedir? Maluliyet aylığı ile ne gibi farkları bulunmaktadır?

Geçen haftaki yazımda maluliyetin tanımını, aylık bağlanma şartlarını detaylı olarak açıklamıştım. Maluliyet durumu ile sürekli olarak karıştırıldığı ve tekrar tekrar sorulduğu için bu haftaki yazımda sürekli iş göremezlik gelirini detaylı olarak açıklamaya çalışacağım. Maluliyet aylığı ile sürekli iş göremezlik geliri arasında ne gibi farklar olduğunu ifade etmeye çalışacağım.
Öncelikle maluliyet ile ilgili kısa bir hatırlatma yaptıktan sonra sürekli iş göremezlik gelirine geçelim. Maluliyete neden olan olayın iş kazası, meslek hastalığı, analık veya hastalık türlerinden herhangi birinden meydana gelmiş olma zorunluluğu yoktur. Bunlardan herhangi birine bağlı olarak meydana gelen bir olay sonucu maluliyet söz konusu olabilir. Yani bir sigortalı kronik bir hastalık veya kanser hastalığı nedeniyle de malul olabildiği gibi, bir trafik kazası veya iş kazası nedeniyle de malul hale gelebilir. Maluliyette en az % 60 oranında meslekte kazanma gücü kaybı ile birlikte en az 1800 prim günü ve yine en az 10 yıllık sigortalılık şartları olduğunu belirtelim. Sürekli iş göremezlik geliri kendisinden iş kazası ve meslek hastalığı primi kesilen sigortalılara tanınan bir haktır. O yüzden sadece SSK'lı ve Bağkur'lu olarak bilinen sigortalılara verilebilmektedir. Ancak Emekli Sandığı'na mensup yani 4/c'li olan kamu görevlilerine verilememektedir. Ancak sözleşmeli olarak çalışan kamu görevlileri hariçtir.
İş göremezlik durumu ikiye ayrılmaktadır. Kalıcı bir hasar meydana gelmemişse çalışanın başına gelen olay nedeniyle hastalığı tamamen geçmiş ve kalıcı bir özür durumu söz konusu değilse bu duruma geçici iş göremezlik hali diyoruz. Genelde halk arasında istirahatli veya raporlu olarak belirtilen tedavi dönemini ifade etmektedir. Bu dönemde sigortalının gelirden mahrum kalmaması için geçici iş göremezlik ödenmektedir. Bu gelir hastanede yatarak tedavilerde hesaplanan günlük gelirin yarısı kadar ayaktan tedavilerde ise 2/3'ü kadardır. Ancak tedavi sırasında veya sonradan kalıcı olarak bir özür durumu ortaya çıkar ve çalışanın iş gücü kaybına neden olan bir engel hali söz konusu olursa bu kez bu duruma da sürekli iş göremezlik denilmektedir.
Sürekli iş göremezlik geliri bağlanabilmesi için özre neden olan olayın iş kazası veya meslek hastalığı neticesinde gerçekleşmiş olması zorunludur. Bir çalışanın sürekli iş göremezlik gelirinden faydalanabilmesi için en az % 10 oranında iş gücü kaybı olması gerekir. Sürekli iş göremezlik gelirinin bağlanmasında sigorta prim günü veya hizmet süresi şartları bulunmamaktadır. Hayatında ilk kez çalışmaya başlamış birisinin ilk gün dahi bir iş kazasına maruz kalsa bile en az % 10 ve üzerinde çalışma gücü kaybı varsa geliri hak eder.
Sürekli iş göremezlik geliri de ikiye ayrılmaktadır. Tam iş göremezlik ve kısmi iş göremezlik şeklinde ayrılmaktadır. Bu ayrım sigortalının engel oranına bağlıdır. Sonuçta bağlanacak gelir hesaplamasına da etki etmektedir. Tam iş göremezlik durumu söz konusu ise günlük kazancın tamamı dikkate alınır ve bu tutarın % 70'i gelir olarak bağlanır. Örnek verecek olursak; günlük kazancı brüt 100 TL olan bir çalışanın tam iş göremezlik hali söz konusu ise ve % 100 iş göremezlik olacak şeklinde rapor alması halinde bağlanacak olan gelir günlük 70 TL aylık 2100 TL şeklinde gerçekleşir. Eğer sigortalı başkasının bakımına muhtaç derecede ise bu kez aylık bağlama oranı %70 değil %100 şeklinde hesaplanmaktadır. Bu durumda aynı örnekte bağlanacak olan gelir aylık 3000 TL şeklinde olur. Kısmi iş göremezlik halinde ise hesaplanan günlük kazancın % 70 hesaplandıktan sonra iş göremezlik raporunda yer alan meslekte kazanma gücü kayıp oranı kadar dikkate alınarak gelir bağlanır. Örnek olarak yine brüt 100 TL günlük kazancı olan bir çalışanın meslekte kazanma gücü kayıp oranı % 50 olsun. Bu kişiye günlük 35 TL aylık 1050 TL sürekli iş göremezlik geliri bağlanır.

Sürekli iş göremezlik geliri bağlanabilmesi için sigortalıların işten ayrılmasına veya işyerlerini kapatmasına/devretmesine gerek yoktur. Sosyal Güvenlik Kurumu denetmeleri veya müfettişleri tarafından yapılan inceleme sonucunda olayın iş kazası veya meslek hastalığı olduğu kararı verilmiş olması ve SGK sağlık kurulu tarafından meslekte kazanma gücü kayıp oranına ilişkin onay sürecinin tamamlanması yeterlidir. Bağkur'lu olanlar açısından ilave edilecek bir husus ise SGK ya olan tüm prim borçlarının ödenmiş olması gerekmektedir.
Sürekli iş göremezlik geliri ile maluliyet aylığı arasındaki farkları kısaca saymak gerekirse; Maluliyet aylığı uzun vadeli sigorta kollarından sağlanan bir hak iken sürekli iş göremezlik geliri kısa vadeli sigorta kollarından sağlanan bir haktır. Bu yüzden çıraklar, stajyerler, iş başı eğitim programında çalışanlara sadece kısa vadeli sigorta kollarından prim yattığı için maluliyet aylığı bağlanamaz. Bunlar iş kazası veya meslek hastalıkları halinde ise sürekli iş göremezlik geliri alabilirler. Maluliyette prim gün şartı ve hizmet süresi gerekirken sürekli iş göremezlik geliri için bir gün bile yeterlidir. Hatta sigortasız çalışırken olay olmuşsa soruşturma sonucu sigortalılıkları tescil edilerek sürekli iş göremezlik gelirine hak kazanırlar. Maluliyette en az %60 oranında iş gücü kaybı gerekli iken sürekli iş göremezlikte en az %10 gereklidir. Maluliyette iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinde aylık bağlanırken sürekli iş göremezlikte sadece iş kazası ve meslek hastalığı hallerinde gelir bağlanır. Maluliyet aylığı çalışmaya başlayınca kesilir ancak sürekli iş göremezlik geliri çalışma halinde kesilmez. Maluliyet ile birlikte şartları oluşsa bile ölüm veya yaşlılık aylığı birlikte alınamazken sürekli iş göremezlik geliri ile birlikte şartları oluşmuşsa maluliyet, yaşlılık ve ölüm aylıkları birlikte alınabilir. Maluliyet aylığı bağlanırken yatırılan tüm primler dikkate alınarak maaş hesaplanırken sürekli iş göremezlikte varsa sadece son 90 günün primi dikkate alınarak, o kadar da yoksa bildirilmiş olduğu prim günü kadar ki, hiç yoksa emsal işte çalışan başka birinin ücreti dikkate alınarak hesaplama yapılır.