Ekonomi Sisifos’un yokuşunda

TÜSİAD’ın ardından kurulan Anadolu’daki ilk SİAD olma özelliğini taşıyan Bursa Sanayicileri ve İşinsanları Derneği’nin (BUSİAD) ekonomi danışmanı Doç. Dr. Derya Hekim, dünya ve Türkiye’deki gelişmelere mercek tutarak benim zaman zaman Patronlar Kulübü olarak adlandırdığım iş dünyası temsilcileri için nisan ayı ekonomik değerlendirme raporu hazırladı.

Raporuna, “Her seferi­nde en basa dönmek zorunda kalan Si­si­fos gi­bi­, Türki­ye ekonom­isi­ de dengesi­ni­ ararken kendi­ döngüsü ­içi­nde kayboluyor’ sözleriyle başlayarak ironi yaptı.

Peki neydi Sisifos’un mitolojik hikâyesi.

Tanrıları kandırdığı için sonsuza kadar bir dağı taşımakla cezalandırılan Sisifos her seferinde zirveden yuvarlanarak başarısız oluyor. Biz de her ekonomik düzelmenin sonunda yeniden en başa dönüyor, taşı bir türlü zirveye sabitleyemiyoruz.

Nisan 2025… Raporun yönetici özetinde bu benzetmeyle başlayan değerlendirme, Türkiye ekonomisinin döngüsel, yapısal ve psikolojik sarsıntılarını gözler önüne seriyor. Bu satırlar, yalnızca bir ekonomik analiz değil; aynı zamanda derin bir sosyolojik tespit.

Rapordan alıntılarla devam edeyim;

Raporda dikkat çeken ilk kırılma, 19 Mart 2025 sabahı yaşanan siyasi gelişmelerin piyasaya etkisi. Ekonomide istikrarın devamı umudu varken, iç siyaset bir kez daha ekonominin önüne geçti. Kur 36,7 TL’den 41 TL’ye fırladı, CDS’ler 324 puana sıçradı. Merkez Bankası'nın (TCMB) rezervlerinden 12 günde 42,7 milyar dolarlık çözülme yaşandı​.

Doç. Dr. Hekim, “Kur bir gecede 5 TL artıyorsa bu sadece ekonomik değil, güvene dair bir sorundur” diyor raporunda. Kurumsal yatırımcının tahvil satışı, yerli bireyin dövize yönelişi, finans piyasalarında ciddi bir kırılganlığı tetikliyor. Mevduat faizleri üç haftada 5 puan, kredi faizleri ise 8,4 puan artıyor. TL’ye olan cazibeyi arttırmak için politika faizi yüzde 46’ya çıkarılırken, üst bant yüzde 49 olarak belirleniyor​.

Sanayi üretimi ocak ve şubatta arka arkaya daralıyor: Yüzde 2.6 ve yüzde 1.6. Mart verileri de bu duraksamayı doğruluyor. İmalat PMI endeksi 47,3 seviyesinde, yani eşik değerin altında ve daralmanın sürdüğünü gösteriyor. Özellikle yeni siparişlerdeki zayıflama, üretim ve istihdam kararlarını doğrudan etkiliyor​.

Şubat ayı itibariyle işsizlik oranı yüzde 8,2 gibi 13 yılın en düşük seviyesinde görünse de asıl hikâye atıl işgücü oranında saklı: yüzde 28,4. Kadın işsizlik oranı yüzde 11, genç kadınlarda ise bu oran yüzde 22,7. Umutsuzluk ve yetersiz istihdam verilerinin yükselmesi, raporun da işaret ettiği gibi, piyasalardaki iyileşmeden toplumun uzak olduğunu gösteriyor​.

Merkez yönetim bütçesi şubat ayında 310,1 milyar TL açık verdi. Bu rakam, bir önceki yılın iki katından fazla. Faiz harcamalarındaki yüzde 155’lik artış ise, yüksek kamu borçlanma maliyetlerinin ülkenin bütçesine nasıl bir yük oluşturduğunu gözler önüne seriyor​.

Raporda küresel ölçekte yaşanan ticaret savaşları da dikkatle ele alınıyor. ABD’nin yüzde 98 oranında ticarete vergi koyması ve Çin’in rest çekmesi, küresel tedarik zincirlerini sarstı. Türkiye, ABD ile göreli dengeli ticareti sayesinde şimdilik sarsıntıyı sınırlı hissediyor. Ancak yüzde 12,6’ya çıkan efektif vergi oranı geleceğin habercisi olabilir​.

ENFLASYONLA MÜCADELEYİ 3 AY UZATTI

Doç. Dr. Derya Hekim’in raporundan alıntılarla devam edeyim…

‘Merkez Bankası’nın faiz indirim sürecine kaldığı yerden devam etmesi şimdilik mümkün görünmüyor. Haziran’da tekrar başlayıp başlamayacağı da muhtemelen enflasyon görünümü ve daha da önemlisi dövize yönelimin nasıl seyredeceğine göre değişecek. Eğer dövize teveccüh durmazsa Merkez Bankası da TL’nin cazibesini arttırmak için sıkı duruşuna devam edecek.

Özetle dış piyasalarda çalkantıya biz de iç piyasamızda çalkantı ile yakalandık. Dış piyasalardaki çalkantı bizi etkilese de daha az etkilendik diyebilirim. Bizi asıl etkileyen iç piyasada yaşanan çalkantı oldu. Daha süreç devam ettiği için tam olarak maliyet hesaplamak zor. Ancak enflasyonla mücadelemiz ortalama üç ay uzayacaktır diyebiliriz.

“Türkiye’nin ekonomik dengeleri, siyasi istikrarla doğrudan ilişkili. Güvenin tesis edilmediği bir zeminde, iyi hazırlanmış tüm programlar yarım kalmaya mahkûmdur” diyor Derya Hekim. Çok doğru. Veriler kadar algıların, yapısal reformlar kadar kurumların güvenilirliğinin önemi de bu satırlarda gizli.

Sonuçta tablo açık:

Atılan taş yine tepeden aşağı yuvarlandı. Belki bu sefer değil ama bir sonraki çıkışta, taşı daha sağlam temellerle sabitlemek mümkün olabilir. Bunun için de sadece Merkez Bankası’nın değil, siyasi aktörlerin de taşın altına elini koyması gerekiyor.

REZERV PARALARIN TAHTI SALLANIYOR, GELECEK BLOKZİNCİRDE Mİ?

Dünya ekonomisinde paradigmanın değiştiği bir dönemi yaşıyoruz. Trump’un ikinci kez seçilmesinin ardından yaşanan bu süreç daha da hızlandı.

Blokzincir sanki bu dönüşümün ana unsurlarından biri olacak. AS TV’de yayınlanan Gözlem Kulesi programında tüm bu gelişmelere mercek tuttuk.

Konuklar ise bu konuda Türkiye’deki sayılı uzmanlardı. Girişimci, eğitimci ve yazar olan Cemil Şinasi Türün, son 24 yılda dijital para sistemleri, bilgisayar oyunları ve daha pek çok ürün ve projenin geliştirilmesinde etkin rol oynadı. 2008 yılında ölökon V adisinden yatırım alanarak erken metaverselerden birini geliştiren start up olan Yoğurt Teknolojilerinin kurucusu olan Türün, halen Boğaziçi ve MEF üniversitelerinde bu konularda ders veriyor.

Bursa Uludağ Üniversitesinde öğretim görevlisi olarak çalışan Dr. Özhan Sağlık ise Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümünde konusunda uzman bir isim. Sağlık'ın elektronik belge yönetimi, elektronik arşivler ve blokzincir teknolojisi üzerine akademik yayınları bulunuyor. Bu konularda çeşitli kurum ve kuruluşlara danışmanlık yapan Sağlık, aynı zamanda Türk Standartları Enstitüsü Blokzincir Teknolojileri ile Arşivler ve Belge Yönetimi Ayna Komitelerinin Başkan Vekili.

Bu iki önemli konukla blokzincirlerin teknolojik gelişmelerini, önümüzdeki dönemde para sistemlerindeki değişikliği ve yapay zeka blokzincir birleşirse nasıl bir dünya bizi bekliyor konularının yanı sıra Türkiye bu işin neresinde meselesini ele aldık.

Gözlem Kulesi bu akşam saat 20.30’da AS TV’de yayınlanacak.