Depremle ilgili yazılarımda sık sık İslam düşünürü İbn-i Haldun, 700 yıl önce yaptığı ‘Coğrafya kaderdir’ tespitini hatırlatırım.
Çünkü Anadolu toprakları için deprem jeolojik yapısı dolayısıyla bir kader. Arap levhasının itmesiyle Anadolu sürekli Ege’ye doğru hareket ederek, meydana gelen sarsıntılar binlerce yıldan beri devam ediyor.
Nüfusumuzun yüzde 71’i, Türkiye topraklarının da yüzde 66’sı deprem riski altında. Türkiye’de yaklaşık 15 bin kilometresi ana aks üzerinde olmak üzere 24 bin 500 kilometre uzunluğunda canlı fay hattı bulunuyor.
Buradaki önemli nokta bu kaderin kedere dönüşmemesi için dirençli şehirler oluşturmamız gerektiği. Çünkü deprem öldürmez bina öldürür. Klasik ama tam da bunu en iyi anlatan bir tanımlama.
Deprem dirençli kentler oluşturmak öyle ha deyince olacak bir süreç değil. Önce bölgenin risk durumu belirlenecek, ardından mevcut binalar kontrolden geçirilecek ve ardından gerekiyorsa güçlendirme ya da yeniden yapma aşaması var.
50 bin canımıza maloalan 6 Şubat’taki Kahramanmaraş merkezli depremlerin üzerinden iki yıl geçti. Ateş düştüğü yeri yakar misali yakınlarını kaybedenlerin acıları hala taze. Bu depremin tıpkı 1999 büyük Marmara depremi gibi bir milat olacağı hep dile getirildi. Bu büyük felaketi görenler ise kapıdaki büyük tehlikeye hazır olmak istiyor.
İlk günlerde daha yoğun olan oturduğum ev veya çalıştığım işyeri ne kadar güvenli. Bu sorunun yanıtını bulmak da kolay değil. Hadi diyelim karar verdiniz. Önce maliyet karşınıza çıkıyor. 5 katli bir binanın yerinde incelemesi nereden baksanız 100 bin lira civarında. Diyelim ki yaptırdınız dayanıksız çıktığında 90 gün içinde boşaltma zorunluluğunuz var. Bu ekonomik koşullarda kimse bunu göze almak istemiyor.
Tam bu noktada Bursalı uzman aynı zamanda da Yapı Denetim ve Deprem Mühendisliği Bursa Temsilcisi Serkan Işık, 4 yıllık bir çalışma sonucu pratik bir yöntem geliştirdi. Dün BAOB Yerleşkesi’nde düzenlediği baskın toplantısında da tanıtımını yaptı.
Nasıl başlandı ve pratikte vatandaşlar bunu nasıl kullanacak? Işık, uzun uzun anlattı ama sizlere kısa bir şekilde özetleyeyim…
Büyük Marmara depreminin kapıda olduğu ve ülke nüfusunun yüzde 30’unun yaşadığı bu havzada ülke ekonomisinin de nabzı atıyor. Yani olası bir deprem çok vahim sonuçlara neden olabilir. Deprem geleceğini davul zurna çalarak da duyuruyor. Biz unutsak da tıpkı Nilüfer’de geçen hafta meydana gelen 4 büyüklüğündeki deprem gibi hatırlatıyor. Serkan Işık’ın da vurguladığı gibi insanlar uyuyor ama doğa ve deprem uyumuyor.
İnsanlar depremden korksa da oturdukları binaların yıkım tehlikesiyle karşı karşıya kalmamak için incelemeye yanaşmadıklarını ancak akıllarında hep bir soru işareti bulunduğunu anlatan Işık, buna çözüm bulmak için 4 yıl önce çalışmaya başladıklarını belirtti ve şöyle devam etti:
‘Derneğimiz 81 ilde örgütlü ve onbinlerce mühendis üyesi var. Bizler ekip olarak Van, Elazığ, İzmir ve en sonra sahadaydık ve bakanlık adına hasar tespiti yaparken kendimize de raporlar çıkarttık. Binaların eden yıkıldığını ya da binaların neden yattığını gördük ve nedenlerini inceledik. Bu veriler ışığında 100’ün üzerinde inşaat mühendisi 10’un üzerinde akademisyenle birlikte bir algoritma oluşturduk. Ancak bir yıl öncesine varıncaya kadar bu algoritma tamamlanmıştı. Ancak hep aklımızda şu soru vardı. Herkes teknik insan değil ve teknik terimleri bilemez. Son dört ayda da bunu sadeleştirerek uygulama haline getirdik’
İLK İNCELENEN BAOB BİNASI YÜZDE 36 RİSKLİ ÇIKTI
Işık’ın geliştirdiği uygulama masaüstü ve cep telefonlarından kullanılabiliyor. Bina ile ilgili bilgiler girilmeden önce konum işaretleniyor. Ardından 50’ye yakın soru yöneltiliyor. Konum bilgisi en son açıklanan fay hatlarına, bina statik bilgileri ise yapım yılına göre yapay zeka tarafından inceleniyor. Ardından 24 dakikalık bir bekleme süreci sonunda size rapor olarak ulaştırılıyor.
Uygulama 21 ilde 635 yapıda test edildi ve yüzde 91,4 oranında doğruluk rakamına ulaşıldı. Bina fiziki olarak incelenmeden bu rakama ulaşılması çok önemli bir başarı.
Tanıtımdan önce Serkan Işık, Mimarlar Odası Bursa Şube Başkanı Şirin Rodoplu Şimşek ile görüşerek projeyi anlattı ve onunda birlikte Kısa adı BAOB olan Bursa Akademik Odalar Birliği yerleşkesi sisteme yüklenerek incelendi ve yüzde 35 oranında riskli olduğu ortaya çıktı.
Serkan Işık tanıtımda bizler ekrandan izlerken testi tekrarladı. Yüzde 35 yüksek bir risk değil ama sistem yapımının güçlendirilmesi önerisinde de bulundu.
Peki, ücreti ne kadar? Serkan Işık, sistemin arkasında 24 saat boyunca uzmanların yer aldığını ve bunun da bir masraf gerektirdiğini vurgulayarak kat başına 450 lira ücret alınacağını söyledi. Beş katlı bir bina yaklaşık 2 bin liraya incelebilecek.
Serkan Işık, sistemin öncelikli faydasının kolay ulaşılabilir olması ve insanların evlerinin boşaltılması riski olmadan inceleme imkanı sunduğunu belirterek, sistemin yaygın kullanımı halinde Türkiye’deki önemli bir eksiklik olan bina envanterinin çıkarılmasına da yarar sağlayacağını sözlerine ekledi.
Gördüğümüz kadarıyla sistem kafasında binasıyla ilgili soru işaretleri olanlara kolay ulaşacakları bir imkan sunuyor. Ancak ücretli olması bir handikap, keşke bakanlıklar veya yerel yönetimler destek verse de tamamen ücretsiz hale gelebilse…
GÖZLEM KULESİ’NDE GÜNDEM; 6 ŞUBAT VE DEPREM GERÇEĞİ
Kahramanmaraş’ta meydana gelen ve asrın felaketi olarak adlandırılan depremler 50 bine yakın canımıza malolurken, 100 milyar dolarlık maddi hasara yol açtı. Devlet de hem yaraları sarmak hem de depremden etkilenen insanlara yeni konutlar yapabilmek için bir o kadar harcama yaptı. Hem hasar hem de yeni konut yapımları ekonomimizi de etkiledi.
Önümüzdeki günlerde depremin üzerinden 2 yıl geçmiş olacak. Aynı acıları bir kez daha yaşamamak için neler yapmamız gerektiğini AS TV’de bu akşam yayınlanacak Gözlem Kulesi programında Bursa Teknik Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Eyübhan Avcı ile konuşacağız.
Avcı, depremin ilk günlerinden beri bölgede inceleme yaptı. Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın yürüttüğü projelere danışmanlık görevini yerine getirdi. Avcı’nın diğer bir yönü de depremde sıvılaşma riski bulunan bölgeler için borla zemin güçlendirme projesiydi. Bu projeyi geçen yıl Gemlik’in Kurşunlu Mahallesi’nde büyükşehir belediyesi ile işbirliği yaparak test etti.
Geçtiğimiz günlerde basın toplantısı yapan Bursa Büyükşehir Belediye Başkanı Mustafa Bozbey de bu projenin Bursa’nın sıvılaşma tehlikesi bulunan bölgelerinde uygulamak için çalışma yaptıklarını açıklamıştı.
Avcı ile hem depremi hem de zemin güçlendirme konularını ele alacağımız Gözlem Kulesi bu akşam saat 20.30’da canlı yayınla AS TV’de olacak.