Patronlar Kulübü nabız tuttu: Performans zayıfladı, istihdam düştü

Türkiye enflasyonun ateşini söndürmek için çaba gösterirken, bölgesel savaş riski yüzünden tansiyon yeniden yükseldi. Borsa tepetaklak olurken, kripto paralar yüksek oranda değer kaybetti. Her zaman olduğu gibi savaş riski nedeniyle değerli madenler yükselişe geçti.

Dün ekonomi gündeminin önemli maddelerinden biri merakla beklenen temmuz ayı enflasyon rakamlarıydı. Temmuz ayında enflasyon ENAG'a göre aylık olarak yüzde 5.91 arttı. ENAG'ın ardından TÜİK de enflasyonu açıkladı. Önceki gün İTO de enflasyonu açıklamıştı. Enflasyonda 3 farklı rakam ortaya çıktı.

ENAG'a göre yıllık enflasyon ise yüzde 100,88 oldu. TÜİK’e göre ise enflasyon aylık yüzde 3,23 artarken, yıllık enflasyon baz etkisiyle yüzde 61,78’e geriledi.

Öncü enflasyon olarak kabul edilen İstanbul Ticaret Odası’nın Temmuz 2024 fiyat indeksleri de 3 gün açıklanmıştı. Buna göre İstanbul geçinme indeksi Temmuz’da yüzde 4,21 artı. Bu oran Haziran’da yüzde 3,42’e kadar gerilemişti. İTO’nun yıllık enflasyonu da yüzde 72,80 oldu.

Asgari ücret temmuzda arttırılmadı. Temmuz ayı başında elektriğe, ağustosta da doğalgaza yapılan zamlarla emekliye verilen zamların yarıya yakını gitti bile. Bugünlerde sadece dar gelirlilerin değil sıkı para politikası ve daralmanın etkisiyle iş dünyasının sesi de yükselmeye başladı.

Türkiye’nin ikinci Anadolu’da ilk kurulan SİAD olma özelliği taşıyan Bursa Sanayici ve İşinsanları Derneği’nin (BUSİAD) iş insanlarının örgütlü olduğu bir sivil toplum kuruluşu. 46’ıncı yıllık bir geçmişe sahip BUSİAD’ın 306 üyesinin sahibi veya ortağı olduğu şirketlerin 30 milyar dolarlık cirosu ve 10 milyar dolarlık ihracatı var. Bu firmalarda 160 bin kişiye de istihdam imkanı veriliyor.

BUSİAD’ın ekonominin nabzını tutmak amacıyla üyeleri arasında İktisadi Yönelim Anketi yapıyor. Bu anket Bursa Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İktisat Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Metin Özdemir’in katkılarıyla gerçekleştirilen çalışmada, ankete katılan firmaların verdikleri yanıtlar, üçüncü çeyrekte sıkılaşmanın etkilerinin hissedildiğine ilişkin oldu.

2024 yılının ikinci çeyreğine ait veriler Türkiye ekonomisinde iktisadi faaliyetin görece gücünü koruduğuna işaret ederken, yılın üçüncü çeyreğine ilişkin veriler ise para politikasının mevcut görünümü ve sıkılığını koruyan finansal koşulların etkisiyle iktisadi faaliyetin ivme kaybettiğini ortaya koydu.

Bununla birlikte Haziran 2024 sonrası dönemde başlaması arzulanan dezenflasyonun hızlanması ve enflasyon bekleyişlerinin çapalanarak fiyatlama davranışları üzerinde etkili olması bekleniyor. Temmuz 2024 (2024 II. Çeyrek) BUSİAD İktisadi Yönelim Anketine verilen yanıtlar söz konusu görünümü teyit eder nitelikte eğilimler sunarken bazı yönleriyle ayrışan bir eğilimi yansıtıyor.

İMALAT SANAYİNDE ZAYIFLAMA, İSTİHDAMDA KÖTÜLEŞME

Ankete katılan firmaların bir önceki çeyreğe göre performanslarının ortalama olarak zayıfladığı, imalat sanayinde ise zayıflamanın belirginleştiği izlenirken, firmalar gelecek altı aylık süre içinde mevcut görünümlerinin süreceğini bekliyor. Son 3 aylık üretim hacmindeki değişme söz konusu olduğunda, bir önceki çeyreğe göre ortalama olarak üretim hacmi azalış yönünde değişirken, değişimin önümüzdeki üç ay için azalış yönünde belirginleşeceği teyit ediliyor.

Ankete katılan tüm firmalar için ortalama olarak bir önceki çeyreğe göre istihdam performansında kötüleşme olduğu, imalat sanayinde ise söz konusu eğilimin daha güçlü bir değişim gösterdiği izlendi.

İstihdam düzeyindeki olumsuz eğilimin önümüzdeki üç ayda da süreceği değerlendirilirken, firmalar, önümüzdeki 6 ay boyunca ücretlere ilişkin maliyetlerin artmasını bekliyor. Söz konusu beklentinin imalat sanayinde bir önceki çeyreğe göre ortalama olarak daha zayıf olduğu görülüyor.

Firmalar açısından gelecek 12 ayda geçmiş 12 aya kıyasla makine-teçhizat yatırımlarının bir önceki çeyreğe göre ortalama olarak önemli bir değişim göstermediği, imalat sanayinde ise değişimin sınırlı bir iyileşme yönünde olduğu anlaşılıyor. Aynı dönem için bina-tesis yatırım harcamalarında bir önceki çeyreğe göre ortalama olarak azalış beklenirken, imalat sanayi açısından söz konusu eğilimin bir önceki çeyreğe göre daha güçlü olduğu gözleniyor.

İhracat yapan firmaların, son üç aylık ihracat siparişleri bir önceki çeyreğe göre ortalama olarak azalış yönünde değişim gösterirken, söz konusu değişim imalat sanayinde yatay bir görünüme sahip. Firmalar, gelecek üç aya ait ihracat siparişlerinin bir önceki çeyreğe göre ortalama olarak azalış yönünde değişim göstermesini bekliyor.

Ankete katılan firmaların faiz riskinde artış olduğu görülürken, firmaların kur riskinin bir önceki çeyreğe göre ortalama yükseldiği izlenirken imalat sanayinin bir önceki çeyreğe göre ortalama olarak kur riskinde belirgin bir artış izleniyor.

Firmaların karlılık düzeylerinde bir önceki çeyreğe nazaran ortalama olarak azalış yönünde bir değişim gözleniyor. Ankete katılan firmalar gelecek 3 ayda ortalama birim maliyetlerinin artmasını beklerken, artış yönündeki değişim beklentisi bir önceki çeyreğe göre yatay seyrediyor.

Tüm firmalar, gelecek 3 aya ilişkin satış fiyatlarının bir önceki çeyreğe göre ortalama olarak azalış yönünde değişeceğini beklerken, söz konusu eğilimin ortalama olarak bir önceki çeyreğe göre zayıfladığı gözleniyor. Zayıflamanın firmalar üzerindeki maliyet baskılarının hafiflemesinin yanı sıra bekleyişlerdeki değişimden kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Nitekim firmaların yıl sonu yıllık üretici fiyatları enflasyonu beklentisi bir önceki çeyreğe göre ortalama olarak önemli ölçüde azalış yönünde değişim gösteriyor.

KÜÇÜKKAYALAR’IN BEKLENTİSİ…

Anket sonuçlarını değerlendiren BUSİAD Yönetim Kurulu Başkanı Buğra Küçükkayalar, seçim sonrasında beklenen sıkılaşmanın gerçekleşmeye başladığını ve etkilerinin bu anket döneminde ortaya çıktığını söyledi.

Enflasyonu dizginlemek için yapılan sıkılaşmanın üretime, ihracata ve dolayısıyla istihdam piyasasına olumsuz yansıma ihtimalinin de güçlü olduğunu ifade eden Küçükkayalar, “Dövizde sonbahar kış hareketlenme beklentisi, giderek artan iş gücü maliyetleri, finansal kaynaklara ulaşmanın zorluğu, dış pazarların daralması ve Türkiye için rekabet etme şansının zorlaşması biz üreticileri oldukça sıkıntıya sokuyor. Üretim üzerindeki yüklerin azaltılarak sonbahara geçiş yapmayı umuyoruz” dedi.