Sudaki gizli tehlike; Hayrat çeşmelerinden mikrop akıyor

Evliya Çelebi’nin zenginlik ve bolluğunu ifade etmek için Velhasıl Bursa sudan ibarettir benzetmesini yaptığı Bursa’nın son yıllarda yaşanan iklim değişikliği ve kuraklı nedeniyle su fakiri bir kent olduğunun çok geç de olsa farkına vardık.

Bursa’nın içme suyu ihtiyacını karşılayan Doğancı ve Nilüfer barajlarındaki su seviyesi düşmeye başlayınca kent şebekesinin idmanına BUSKİ’nin açtığı 155 kuyu yetişti. Gelecek için de Çınarcık barajının devreye girmesi için Bursa Büyükşehir Belediyesi ciddi yatırımlar gerçekleştiriyor.  

İçme suyu konuşulurken vatandaş açısından kesinti yaşanacak mı korkusu kadar yıllardan beri devam eden çeşmeden akan şebeke suyunun temiz olup olmadığı meselesi de merak konusu.

Büyükşehir Belediyesi yıllar önce Bursa’da su çeşmeden içilir yazan duyuruları kentin dört bir yanına asmıştı.  Bu sloganın ilk gündeme geldiği günlerde, konuyla ilgili araştırmalarıyla tanıdığımız Bursa Uludağ Üniversitesi Halk Sağlığı Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Kayıhan Pala’ya sormuştum. O da ‘Bursa’da çeşmeden akan su en güvenilir olanı. Ben ve eşim de evde şebeke suyu içiyoruz’ demişti.

Prof. Dr. Kayıhan Pala dün, halk sağlığı danışmanlığını yaptığı Nilüfer Belediyesi’nin 2022 yılı hava ve su kirliliği izleme çalışmalarına ilişkin raporları açıkladı. Suyun çeşmeden içilmesi gerektiği konusundaki görüşleri değişmemişti. Üstelik yapılan araştırmada bunu doğruluyordu.

Nilüfer Belediyesi İklim Değişikliği ve Sıfır Atık Müdürlüğü tarafından yürütülen "2022 Yılı Hava ve Su Kirliliği İzleme Çalışmaları"na ilişkin raporun açıklandığı toplantıya Nilüfer Belediye Başkanı Turgay Erdem, Başkan Yardımcısı Zafer Yıldız da katıldı.

Önce su raporuyla başlayayım;

Bursa’da kentsel alanda en fazla suyu sanayinin tükettiğine dikkat eden Prof. Dr. Pala’ya göre,   sanayinin tüketimine sınır getirmeden, her gün çok fazla miktarda su tüketecek sanayi tesislerine izin verirken, evde musluğu damlatmayın diyerek bu sorunu çözülemez.                 

Pala, yeterli ve güvenli suya erişememenin önemli bir halk sağlığı sorunu olduğuna vurgu yaparak, kentlerde güvenli içme suyu sağlamanın en önemli yolunun tüm adımları içeren “Su Güvenlik Planı” oluşturulması olduğunu da kaydetti.

Bursa’da kişi başına düşen içme suyu tüketiminin Türkiye ortalamasının altında olduğuna da dikkat çeken Pala, “Türkiye’de 2020 yılında belediyeler tarafından içme ve kullanma suyu şebekesine kişi başına günde ortalama 228 litre su çekilirken, Bursa’da Türkiye ortalamasının altında, 199 litre su çekilebilmiştir. İlçelere göre dağlımda da kişi başı 185 litre ile Nilüfer ilk sırada yer alırken, 106 litre ile Gürsu ilçesi en alt sırada yer alıyor’ dedi.

BURSA, İSVİÇRE MODELİNİ UYGULAYABİLİR

‘Bursa’da arıtma tesisinden çıkan su yüzde 100 güvenli. Yıllardır hiçbir problem yok’ diye Prof. Dr. Kayıhan Pala, alınan su örneklerinin tamamının bakteriyolojik açıdan temiz çıktığını, sudaki klor oranın da bu konuda belirlenen uluslar arası standartlara uygun olduğunu söyledi.

Bursa’nın şebeke suyunun güvenle içilebilecek özelliğini kullanması gerektiğine dikkat çeken Prof. Dr. Pala, ‘İsviçre’ye gittiğinizde her noktadaki çeşmeden su içilebileceğinin reklamı yapılır. Bursa da bunu birçok yönden kullanabilir. BUSKİ, üniversiteler ve yerel yönetimlerin iş birliğiyle bağımsız bir grup kursun. O bağımsız grup, akredite bir laboratuar aracılığıyla sürekli izlesin ve sürekli topluma bilgi versin. Böyle olunca toplumun güveni yüksek düzeye erişecektir’  dedi.

Şebeke suyuyla ilgili güvence veren Pala,  kırsal mahallelerdeki hayrat çeşmeleri için halk sağlığı açısından endişe verici sonuçlar açıkladı.

Pala, kırsal mahallelerde bulunan hayrat çeşmelerinden alınan su numunelerinin yüzde 84,9’unun bakteriyolojik açıdan kirli bulunduğunu belirterek vatandaşları uyardı.

Pala’nın bu uyarısı çok önemli. Nedenine gelince; şebekeden akan suya güvenemeyen, damacana su fiyatlarının da aşırı yükselmesi üzerine hiç de azımsanmayacak sayıda kişinin pet şişelerle kaynak suyu diye kırsal mahallelerdeki hayrat çeşmelerine akın ettiğini biliyoruz. Meğerse kaynak su yerine evlerine mikrop taşıyorlarmış.

BURSA’NIN HEM DOĞUSU HEM DE BATISI KİRLİ               

Toplantıda hava analiz sonuçlarını da açıklayan Pala, sözlerine iç ve dış ortam hava kirliliğinin hastalıklara ve ölümlere yol açtığı vurgusuyla başladı ve Dünya Sağlık Örgütü’nün 2018 yılındaki araştırmasının sonuçlarını paylaştı.  Bu araştırmaya göre, Türkiye'de 2018 yılında 72 ilde 44 bin 617, Bursa’da 2 bin 822 kişinin partiküller madde 2,5  (PM2.5)  kirliliği nedeniyle erken öldüğü tahmin edildiğini söyleyen Pala, Bursa’nın, Türkiye genelinde havası en kirli illerden biri olduğunu ifade etti.

Pala, Nilüfer bölgesinde doğalgaz kullanımının yaygınlaşması nedeniyle kükürt di oksit kirliğinin görülmediğini ancak partikül ve araçlardan kaynaklanan kirliliğinin yüksek olduğunun altını çizdi. Pala, ayrıca geçtiğimiz aylarda Nilüfer’deki bir fabrika yangının hava kirliliğine etkisinin bir ay boyunca sürdüğünü sözlerine ekledi.

Bursa’da partiküller madde açısından çok ciddi kirlilik olmasına rağmen bu konuda ciddi bir adım atılmadığını ifade eden Pala, şöyle devam etti: Yasal düzenlemelere göre 24 saatlik ortalama PM10 ulusal sınır değeri yılda en çok 35 gün aşılabilir olmasına karşın, Bursa’da yüzlerce kez aşılmaktadır. Bu konu bilim insanları ve meslek odaları tarafından birçok kez gündeme getirilmiş olmasına karşın, halen etkin bir önlem alınmadığı anlaşılmaktadır” dedi.

Pala hava kirliliği ile mücadele için yapılması gerekenleri de şöyle açıkladı: “Bursa’da hava kirliliğine yol açan kirlilik kaynakları bilimsel yöntemlerle ortaya konulmalı ve kirliliği kaynakta yok etmek üzere bilimsel eylem planları hazırlanmalı, uygulamaya konulmalı, izlenmeli ve denetlenmelidir.”