Türk yatırımcı neden yurt dışını tercih ediyor?

Geçen hafta RUMELİSİAD’ın 9’uncu Balkan Ekonomi Zirvesi ve alanında Avrupa’nın en büyüklerinden biri olan beyaz eşyaların temel parçalarından rezistans üretimi yapan Şahterm’in sürecin sonunda 100 milyon Euro’ya ulaşacak fabrikasının temel atma töreni için Kuzey Makedonya’nın başkenti Üsküp’teydik.

Dünkü yazımda Üsküp’ü, ekonomi zirvesi izlenimlerimi ve temel atma törenin ayrıntılarını yazmıştım.

Bugün biraz Bursa’dan giden RUMELİSİAD üyesi iş insanları ve yöneticilerle yaptığımız ekonomi sohbetlerimi anlatayım.

Sohbetlerimizin ana çerçevesi, Türk girişimcisinin ülkede yatırım iştahının kesilmesi ve yurt dışına yönelmesiyle ilgiliydi.

Aslında, bu ayın başında yayınlanan BUSİAD’ın her çeyrekte iş dünyasının nabzını tuttuğu ‘İktisadi Yönelim Anketi’nde bunun ipuçlarını görmüştük.

Bursa Uludağ Üniversitesi’nden Prof. Dr. Metin Özdemir’in katkılarıyla gerçekleştirilen verilen pek de moral verici değildi:

‘Merkez Bankası, Aralık 2024’teki toplantıyla başlayan faiz indirimleriyle piyasalara “can suyu” vermeye çalıştı. Ama o su, sanayiye ulaşana kadar buharlaşıyor gibi. Finansman kanalları daralmış, kredi muslukları sıkılmış, maliyetlerse yukarı doğru seyrine devam ediyor. Hele ki Mart ayında yaşanan kur şoku sonrası, enflasyon hedeflerini de sekteye uğratıyor’

Anket verilerine göre firmalar, gelecek altı aya dair görünümünü “zayıflama” olarak yorumluyor. Makine ve bina yatırımları neredeyse durma noktasında. Herkes frene basmış, adeta “bir görelim bakalım ne olacak” moduna geçmiş olduğu görülüyordu.

İstihdamda ufak bir toparlanma umudu var ama o da sınırlı. Satış fiyatlarında düşüş beklentisi ise maliyet artışlarıyla çelişiyor. Döviz kuru, üreticinin fiyatlandırmasını tahmin edemeyeceği bir labirente çevirmiş. Kur riskinde belirgin bir artış varken, imalatçı önünü görmekte zorlanıyor.

Anketi değerlendirdiğim yazımda, ‘bu anketin yalnızca BUSİAD’ın değil, Bursa’nın, hatta Türkiye’nin sanayi cephesinden gelen bir alarm zili olma özelliği taşıyor. Bu sese kulak vermek gerekiyor. Çünkü yatırımlar durursa, kalkınma yokuş aşağı sürüklenir’ yorumunu yapmıştım.

Bursa’da üç üretim tesisi bulunan Şahterm de yukarı da saydığım gerekçeler ve özellikle kur politikası nedeniyle yeni yatırımını Üsküp’te yapmayı tercih etmişti. Şahin hem ekonomi zirvesi hem temel atma töreni hem de sohbetlerimizde özellikle bu konuya vurgu yaptı ve Türkiye’deki kur politikası bu şekilde devam ederse sanayiciler alternatif pazarlara yönelmek zorunda kalır’ mesajını vermişti.

Netice itibarıyla ilk etapta 25, ileride 100 milyon Euro’ya ulaşacak yatırım Bursa’dan ve Türkiye’den deyim yerindeyse kaçmıştı.

Benzerini tekstil konusundaki sanayicilerden de duyduk. Mısır gözde ülkelerden biri. Geçtiğimiz günlerde çıkan çarpıcı bir açıklamayı da ekleyeyim;

Hazır giyimde, yüksek üretim maliyetleri sebebiyle Türk yatırımları Mısır'a taşındı. 200'den fazla Türk tekstil fabrikası faaliyet gösteriyor. Türkiye Giyim Sanayicilerinin raporuna göre de Türkiye Asya'daki rakiplerinden yüzde 61, Kuzey Afrika'dakilerden yüzde 46 daha pahalı hale geldi. Yatırımcı da rekabet edebilmek için bu ülkelere yöneliyor.

YATIRIMCI İŞTAHLI, ANKARA’DA BÜROKRASİYİ AŞMAK ZOR

2006'da Bursa’da kurulan RUMELİSİAD bugün; 11 farklı Balkan ülkesinden 300'ün üzerinde üye, 26 farklı sektörde 55 binden fazla çalışan, 38 farklı ülkede milyonlarca dolarlık yatırım ve 120 farklı ülkeye yönelik 1,5 milyar doları aşan ticaret hacminin temsilcisi konumunda.

Üsküp’teki temel atma töreninde Faruk Şahin’in kur ve bürokrasi sitemi üzerine, RUMELİSİAD’ın geçmiş dönem yöneticilerin Bursalı önemli bir iş insanı geçtiğimiz yıllarda yaşadıkları bir gelişmeyi, bana ve birlikte sohbet ettiğimiz Ekonomi Gazetesi Bölgeler Koordinatörü ve Bursa Temsilcisi Ömer Faruk Çiftçi’ye anlattı.

RUMELİSİAD, yukarıda rakamlarını verdiğim gibi çok aktif bir dernek ve deneyimlilerin yanı sıra genç iş insanları da bünyesinde yer alıyor.

Türkiye’ye katkı sağlamak ve her yıl milyonlarca dolar döviz ödediğimiz bazı ürünlerin ülkemizde üretimi için araştırma yaparken, mıknatıs üretimi dikkatlerini çekiyor. 2 yıla yakın araştırma sonucu Türkiye’de üretiminin yapılabileceği sonucuna ulaşılıyor. Girişim A.Ş de kurularak ellerinde dosyalarla Ankara’nın yolu tutuluyor. Görüştükleri bakan ilgi duyuyor ve destek vereceklerini söylüyor.

Sonra işte sonrası biraz karışık. Bürokrasi başlıyor TÜBİTAK, genel müdürlükler derken, yatırımın kolaylaştırılması yerine nasıl yapılamaza dönüyor işler…

Hevesi kırılan girişimciler, bir süre sonra yatırımdan vazgeçiyor ve şirket de kapanıyor.

Sonuç; Türkiye yine yılda 5 milyar dolara yakın dövizini mıknatıs ithalatında kullanıyor….

BİR BAŞKA SONUÇ; YURT DIŞINA YATIRIMDA TARİHİ ZİRVE

Tam da yazıyı kaleme aldığım saatlerde bir haber düştü önüme; Türklerin yurtdışına yatırımı tarihi zirve yaptı.

Haberin kaynağı Bilkent Üniversitesi Öğretim Üyesi ve eski Merkez Bankası Başekonomisti Prof. Dr. Hakan Kara, bilgileri ve grafiği sosyal medya hesabından paylaşmış. Kara, yaptığı paylaşımda grafikle gösterdiği yatırımların zirvesini şu şekilde anlattı:

"Yurt içi yerleşiklerin yurt dışında yaptığı net doğrudan yatırımlar, 2025 Mart’ta yıllık 7,56 milyar dolar ile tarihi zirveye ulaştı."

Bir başka bilgi de Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından açıklanan ödemeler dengesi verileri. Buna göre, Türkiye'deki yerleşiklerin yurt dışından yaptığı gayrimenkul alımı için ödediği tutar 2024'te bir önceki yıla göre yüzde 20,5 artarak 2 milyar 513 milyon dolara ulaştı. Bu rakam yeni yılın ilk ayında ise 144 milyon dolar olarak gerçekleşti.

Geçen yıl yurt dışı gayrimenkul alımı için 2 milyar 513 milyon dolar ödeyen Türkler, en çok konutu Yunanistan ve Dubai'den aldı.

Çok değil bundan birkaç yıl öncesine kadar Türk gayri menkul firmaları, satış için fuarlar açıyor, binlerce yabancı Türkiye’den gayrimenkul alıyordu.